Góry Świętokrzyskie (fragment szlaku T102)

Góry Świętokrzyskie

Postanowiliśmy zwiedzić najstarsze polskie sanktuarium na Świętym Krzyżu położone na Łysej Górze w Górach Świętokrzyskich. Są one (podobnie jak Sudety) jednym z najstarszych łańcuchów górskich w Europie, wypiętrzonym 500 mln lat temu w kambrze. Stąd trzon Gór Świętokrzyskich, zwany Łysogórami zbudowany jest z kwarcytowych piaskowców prekambryjskich. Góry kilkukrotnie ulegały wypiętrzaniu, niszczeniu i zalewaniu przez morza.

Mało kto zdaje sobie sprawę, że kiedyś były to najwyższe polskie góry. Nie chodzi o okres 500 mln lat temu, ale o fakt, że podczas rozbiorów w Królestwie Polskim (1815– 1917) były to rzeczywiście najwyższe dostępne dla Polaków góry. Dla ochrony przyrody, szczególnie słynnych borów jodłowych, w 1950 r. utworzono Świętokrzyski Park Narodowy. Na grzbietach górskich występują charakterystyczne rumowiska skalne – gołoborza, nadające krajobrazowi specyficzny charakter. Największe gołoborza znajdują się na Łysej Górze i na Łysicy. Powstały one w klimacie polodowcowym, który stworzył korzystne warunki do wietrzenia mrozowego i tym samym dezintegracji skały macierzystej.

Nowa Słupia – Święty Krzyż

Wyszliśmy Drogą Królewska oznaczoną szlakiem niebieskim z Nowej Słupi na Święty Krzyż.

Po drodze mijamy tajemniczy wał kultowy. Łysa Góra była w okresie wczesnego średniowiecza ( IX–X w.) miejscem kultu pogańskiego. Jego pozostałością jest wał kultowy usypany z bloków kwarcytowych. Ma on  kształt podkowy otaczającej partię szczytową wzniesienia. Wał ma długość ok. 1,5 km, a wysokość do 2 m.

Pobenedyktyńskie opactwo na Świętym Krzyżu

Drogą Królewską dochodzimy do klasztoru na Świętym Krzyżu. Opactwo benedyktynów założone zostało przez Bolesława Chrobrego w 1006 roku, a fakt jego założenia ujęty został w opowiadaniu o św. Emeryku. Już od czasów średniowiecznych klasztor był ośrodkiem kultu relikwii Drzewa Krzyża Świętego. Jest to najstarsze sanktuarium na ziemiach polskich, które wielokrotnie było odwiedzane przez polskich królów, np. Władysław Jagiełło  gościł tu w drodze na koronację w Krakowie oraz w drodze pod Grunwald. Gospodarzami sanktuarium do kasacji opactwa w 1819 r. byli benedyktyni. Klasztor przejęli Rosjanie, zakładając w nim ciężkie więzienie carskie (cmentarz znajduje się nieopodal klasztoru).

Obecny kościół z końca XVIII w. (późnobarokowy) oraz część klasztoru zajmuje zakon Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.

W kaplicy Oleśnickich wzrok przykuwa barwna polichromia oraz XVIII-wieczne malowidła iluzoryczne.

Relikwie Drzewa Krzyża Świętego przechowywane są we współczesnym tabernakulum, umieszczonym na XVI-wiecznym, marmurowym ołtarzu.

Będąc tutaj warto odwiedzić  ciekawe Muzeum Misyjne, gdzie prezentowane są pamiątki z całego świata zgromadzone podczas wypraw misyjnych oblatów.

Kazania Świętokrzyskie i księgi liturgiczne

Jednym z najcenniejszych eksponatów  w klasztornym muzeum są Kazania Świętokrzyskie z XIV wieku, uznawane za najstarszy dokument stworzony w języku polskim. Zabytek składa się pasków papieru, które zostały użyte do podklejenia oprawy kodeksu, zawierającego Dzieje Apostolskie i Apokalipsę.

Szczyt Łysej Góry

Asfaltową drogą docieramy na Łysą Górę (594 m n.p.m.), którą przed wiekami upodobały sobie czarownice. Przy szlaku znajdziemy używaną przez nie „Jamę czarownic”, oraz pozostałości kamiennego wału kultowego. Czarownice podczas organizowanych przez nie sabatów i piekielnej zabawy odprawiały rytualne tańce.

Na szczycie znajduje się wieża o wysokości 157 m należąca do Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze (RTCN) Święty Krzyż. Zbudowano ją 1966 roku dla przesyłu sygnału radiowego i telewizyjnego dla centralnej Polski.

Kuchnia regionalna

Zatrzymaliśmy się w Hucie Szklanej, gdzie mieliśmy okazję zjeść regionalne potrawy. Symbolem kuchni świętokrzyskiej jest zalewajka świętokrzyska – najciekawsza z zalewajek, wzbogacona jajkiem sadzonym. Podawana jest w karczmie „Izba Dobrego Smaku” przy Osadzie Średniowiecznej.  A na drugie danie jedliśmy polędwiczki wieprzowe z sosem z grzybów leśnych.

Praktyczne informacje

• Karczma Izba Dobrego Smaku,  Huta Szklana 37, tel. 41 26 08 151,
• noclegi w klasztorze (dopiero po remoncie),