Szczypta historii

Bieszczady na północ od Sanu (Otryt, Chmiel) należą do Polski 547 lat, natomiast na południe od Sanu (Dwernik) przez 553 lat. W wyniku paktu Ribbentrop – Mołotow, Polskę podzielono pomiędzy Niemcy i Rosję – granicę ustanowiono na Sanie. Do dziś możemy zobaczyć ruiny niemieckich strażnic granicznych w Studennem i Krywem. Po wojnie granicę polsko-radziecką ponownie ustanowiono granicę na Sanie i stąd wioski takie jak Smolnik i Chmiel znalazły się po rosyjskiej stronie. W 1947 r. zorganizowano akcję Wisła – wysiedlono wszystkich Bojków zamieszkujących polskie Bieszczady i spalono wszystkie wsie, łącznie z cerkwiami. Dzięki swemu położeniu po radzieckiej stronie, cerkwie w Smolniku i Chmielu ocalały, a wioski te wróciły do Polski w 1953 r. na skutek układu o wymianie Grzędy Sokalskiej na kawałek Bieszczadów (Otryt, Okolice Lutowisk i Ustrzyk Dolnych).

Dzika dolina Sanu

Tereny doliny Sanu rozciągającej się na wysokości Otrytu są do dzisiaj trudno dostępne. Wielka Pętla Bieszczadzka, zbudowana w 1962 r. ominęła te tereny. Wtedy, jedyne połączenie drogowe zapewniała droga ze Smolnika do Dwernika, przedłużona później do Zatwarnicy. W czasach gierkowskich pobudowano drogi leśne po obu brzegach Doliny Sanu, a w Krywem i Studennem mosty na Sanie. Powódź zniszczyła most w Krywem i dzisiaj dolina Sanu na odcinku od Zatwarnicy do Rajskich pozostaje nie zamieszkana. Tereny te są trudno dostępne dla masowej turystyki.

San w Dwerniku
Droga wzdłuż Sanu

Dwernik

Pierwszym właścicielem Dwernika w 1533 r. był Piotr Kmita Sobieński (marszałek wielki koronny, wojewoda krakowski), który sprzedał te tereny braciom Ternowskim herbu Sas. Na Dwerniku osiadł na stałe młodszy z nich Łukasz, który od nowej siedziby przybrał nazwisko Dwernicki. Od niego wywodzi się rodzina szlachecka Dwernickich herbu Sas, która dała Rzeczypospolitej wielu wybitnych żołnierzy. Z tego rodu pochodził gen. Józef Dwernicki, jeden z najlepszych dowódców w dziejach polskiej wojskowości.

Dwernik na tle Otrytu

Dwernik jest jednym z najstarszych ośrodków górnictwa naftowego na świecie, rafineria oraz kopalnie ropy naftowej istniały tu już przed rokiem 1884. Wydobycie ropy naftowej (w skali regionalnej) jest kontynuowane także obecnie. Po II wojnie światowej na skutek akcji Wisła wieś uległa całkowitemu zniszczeniu i wysiedleniu. Obecna zabudowa i infrastruktura wsi powstały po roku 1956.

Miejsce wydobycia ropy
Poranne mgły nad Sanem, widok na Połoninę Caryńską z Dwernika

W Dwerniku znajduje się kościół parafialny św. Michała Archanioła, zbudowany z materiałów pochodzących z rozebranej w 1980 cerkwi w Lutowiskach z 1898.

Kościół św. Michała Archanioła w Dwerniku byHenryk Bielamowicz – Praca własna, CC BY-SA 4.0
Zrywka drewna w Dwerniku, w dali Połonina Caryńska

Wypał drewna

Na drogach leśnych w okolicy Otrytu znajduje się wiele miejsc wypalania drewna – stoją stalowe retorty.

Upakowana drewnem retorta
Rozpalona retorta
Rozpalone retorty
Rozpalona retorta
Dwernik, paląca się retorta, widok na Połoninę Caryńską

Ciemne Niebo

W Dwerniku możemy spotkać ludzi, którzy walczą z zanieczyszczeniem naszej planety światłem, dążą do poprawy stanu naturalnego środowiska nocnego i jakości ciemnego nieba nad Polską. Bieszczady to unikalny w skali świata teren, gdzie nocą jest zupełnie ciemno i można obserwować niebo. W 2013 roku utworzono Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady, gdzie gołym okiem możemy obserwować gwiazdy. Nocne pokazy astronomiczne organizowane są przez Edytę Wyban i Pavola Durisa z gospodarstwa agroturystycznego Dolistowie w Dwerniku.

Obserwacja nieba

Otryt

Otryt to znaczące pasmo zamykające dolinę Sanu od północy. Posiada kilka niewybitnych szczytów: Chata Socjologów jest na wysokości 896 m n.p.m., a najbliższy szczyt Trohaniec ma 939 m n.p.m.

Droga na stokach Otrytu
Szlak na Otryt
Las bukowy na Otrycie
Otrycka Republika
Duchy strzegące Otrytu
Chatka Socjologa
Prysznice i toalety w wysokim standardzie
Pole biwakowe przy schronisku

Chmiel

Chmiel to wioska nad Sanem. W 1939 wraz z innymi terenami II RP został anektowany przez ZSRR. Do Polski powrócił dopiero po korekcie granicy w 1953. Dzięki temu znajdującą się tutaj cerkiew greckokatolicką ominęło spalenie w ramach akcji Wisła w 1947 r. Cerkiew była zbudowana w 1906 r., a w latach 50. i 60. użytkowana przez PGR jako magazyn. W roku 1969 została przejęta przez kościół rzymskokatolicki i służy jako kościół św. Michała Archanioła.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Chmielu

Na cmentarzu obok cerkwi znajduje się nagrobek z 1641 z inskrypcją w języku starocerkiewnym.

Płyta nagrobna z inskrypcją w języku starocerkiewym przy cerkwi w Chmielu

Pożyteczne informacje

  • pokazy Ciemnego Nieba, Dolistowie Edyta Wyban, Dwernik, tel. 505 953 727, e-mail: dolistowie@dolistowie.pl