„Śląski Wawel”, Pomnik Historii

Czasy piastowskie

Ziemia Brzeska przynależąca do Śląska stanowiła część rodzącej się Polski od czasów Mieszka i Bolesława Chrobrego. Łącznie region ten przynależał do Polski przez 393 lata (do Prus i Niemiec przez 204 lata). W 1138 roku na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego nastąpiło rozbicie dzielnicowe, a Śląsk przypadł najstarszemu synowi Krzywoustego, księciu Władysławowi II Wygnańcowi. W XIII w. księstwo śląskie uległo silnemu rozdrobnieniu, a w konsekwencji w 1311 r powstało księstwo brzeskie. Podobnie jak w przypadku innych księstw śląskich, ziemia brzeska już od końca XIII wieku stała się przedmiotem sporów między królem Czech Janem Luksemburskim i Władysławem I Łokietkiem. W 1339 roku w tzw. akcie krakowskim król Kazimierz Wielki zrzekł się na rzecz Luksemburgów swoich praw i roszczeń do większości śląskich księstw lennych, co ostatecznie potwierdził król Polski Ludwik Węgierski w 1372 roku, zrzekając się praw do Śląska na rzecz Królestwa Czech. Ostatnim księciem śląskim z rodu Piastów był panujący do 1675 r. książę brzeski Jerzy IV Wilhelm. Zmarł on w wieku 15 lat, a księstwo legnicko-brzeskie stało się częścią domeny cesarskiej Habsburgów.

Herb księstwa legnickiego
Zamek Piastów śląskich, kościół św. Jadwigi by Scotch Mist – Own work, CC BY-SA 4.0

Zamek Książąt Piastowskich

Wraz z powstaniem księstwa brzeskiego (1311 r.) rozbudowano istniejący w Brzegu zamek i wzniesiono gotycką kaplicę św. Jadwigi. W połowie XVI w. książę Jerzy II dokonał przebudowy zamku na styl renesansowy, wzorując się na zamku królewskim na Wawelu. Dzięki wielu podobieństwom, szczególnie krużgankom, zamek jest nazywany „Śląskim Wawelem”.

Brama wjazdowa ma motyw łuku triumfalnego ponad którym znajdują się posągi Jerzego II i jego żony Barbary, oraz herby rodowe trzymane przez pary giermków, a ponad I piętrem popiersia piastowskich władców Polski i książąt brzeskich od Piasta i Ziemowita do Fryderyka II legnicko-brzeskiego.

Brama wjazdowa do zamku, figury Piastów by Barbara Maliszewska – Own work, CC BY-SA 3.0 pl
Książę Jerzy II i jego żona Barbara by © Scotch Mist / Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0, CC BY-SA 4.0

Dziedziniec zamku ozdabia wewnętrzny portal bramy wjazdowej i dwupiętrowe renesansowe krużganki.

Dziedziniec i krużganki zamku by Jerzy Strzelecki – Praca własna, CC BY 3.0
Krużganki zamkowe by Wupe1968 – Own work, CC BY-SA 3.0 pl
Dziedziniec zamku, krużganki

Muzeum Piastów śląskich

Wraz ze śmiercią na zamku ostatniego Piasta śląskiego, Jerzego Wilhelma (1675 r.) zamek zaczął podupadać. Obecnie pełni rolę Muzeum Piastów Śląskich. Muzeum posiada zbiór śląskiej sztuki sakralnej od gotyku po barok. Kolegiatę została przekształcona w mauzoleum książąt śląskich. W piwnicy kościoła mamy katakumby książąt piastowskich, m.in. 14 cynowo – ołowianych sarkofagów Piastów legnicko – brzeskich (XVI – XVII w.).

Katakumby książąt piastowskich by User:Piotrus – Own work, CC BY-SA 4.0
Jan III Dobry, książę opolski, by User:Piotrus – Own work, CC BY-SA 4.0
Jerzy IV Wilhelm, książę brzesko-legnicko-wołowski, ostatni z rodu Piastów by User:Piotrus – Own work, CC BY-SA 4.0

Muzeum

Sale wystawowe na zamku by User:Piotrus – Own work, CC BY-SA 4.0
Muzeum zamkowe
Muzeum zamkowe, gotycki ołtarz
Muzeum zamkowe
Muzeum zamkowe
Ekspozycja lamp by User:Piotrus – Own work, CC BY-SA 4.0
Ogrody zamkowe by MichalPL – Own work, CC BY-SA 4.0

Ratusz

Na rynku w Brzegu  mamy renesansowy ratusz wybudowany w II poł. XVI w. uważany za jeden z najcenniejszych zabytków architektury renesansu w Polsce.

Ratusz w Brzegu by Adam Dziura, praca własna, CC BY-SA 3.0,
Ratusz by Sławomir Milejski – Own work, CC BY-SA 3.0 pl,

Czasy habsburskie – Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Z czasów dominacji Habsburgów najciekawszym zabytkiem jest kościół Podwyższenia Krzyża Świętego zbudowany w latach 1734-1739 w stylu barokowym dla przybyłych wcześniej do miasta jezuitów. W kościele mamy niezwykle bogatą polichromię wykonaną przez J. Kubena przedstawiającą chwałę Krzyża Świętego.

Fasada kościoła św. Krzyża: by Maciej Szczepaniak from Wrocław, CC BY 2.0
Kościół klasztorny jezuitów, ob. par. p.w. Św. Krzyża by Sławomir Milejski – Own work, CC BY-SA 3.0 pl
Wnętrze kościoła św. Krzyża
Kolebkowe sklepienie w kościele św. Krzyża by Mikołaj Kłossowicz – Own work, CC BY-SA 4.0
Kościół św. Krzyża by Barbara Maliszewska, praca własna, CC BY-SA 3.0 pl
Polichromia by Krzymill – Own work, CC BY-SA 3.0 pl
Ambona by Andrzej Jurkowski – Own work, CC BY-SA 3.0

Czasy pruskie/niemieckie – kościół św. Mikołaja

Na lewym brzegu Odry na wysokości Brzegu, na początku I wojny śląskiej (1741) doszło do bitwy pod Małujowicami wygranej przez króla pruskiego, Fryderyka II. Ziemia brzeska stała się własnością Królestwa Prus. Miasto szybko się rozwijało. Powstało wiele fabryk. W 1842 r. została otwarta linia kolejowa z Wrocławia przez Oławę do Brzegu, będąca najstarszą linią kolejową na obecnych ziemiach polskich. Wkrótce przedłużono ją do Gliwic. W 1909 r. wybudowano kanał żeglowny wzdłuż Odry i port miejski w Brzegu.

Symbolem czasów reformacji, a następnie pruskich i niemieckich może być kościół św. Mikołaja,. Jest to gotycka bazylika z XIV wieku (jedna z największych tego typu budowli gotyckich na Śląsku). W I poł. XVI w. piastowski książę Fryderyk II wprowadził w księstwie, jako obowiązujące, wyznanie luterańskie. Kościół przekształcono na świątynię luterańską i tak już pozostało przez cztery wieki, aż do 1945 r. Kościół w czasie ofensywy rosyjskiej w 1945 r spłonął, a następnie niszczał bez opieki. Dopiero w 1958 roku z inicjatywy księdza Kazimierza Makarskiego rozpoczęto odbudowę kościoła (widać ślady odbudowy na elewacji wież). Obecnie jest kościołem rzymsko-katolickim.

Kościół św. Mikołaja by Sławomir Milejski (mod)- Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl
Elewacja by Barbara Maliszewska – Own work, CC BY-SA 3.0 pl
Wnętrze kościoła
Wnętrze kościoła, ołtarz

Jeszcze w XVII wieku w regionie Brzegu dominował język polski. Pomimo silnej germanizacji, w regionie przetrwała polskość w kolejnych wiekach. Teren objęty plebiscytem górnośląskim z 20 marca 1921 r zaczynał się 15 km na wschód od Brzegu (większość ludności opowiedziała się wtedy za Niemcami). 

Kuchnia regionalna

Restauracja „Wozownia” oferuje potrawy tradycyjne dla kuchni Śląska Opolskiego: śląski rosół z kaczki, wołowiny i kurczaka z nudlami, żeberka pieczone z pańczkrautem, opolską roladę wołową z kluskami śląskimi i modrą kapustą, „Zapiekaniec Woźnicy” (ziemniaki zapiekane z sosem kurkowym), a na deser sernik na ciepło z lodem i bitą śmietaną.

Wozownia

Praktyczne informacje

  • Restauracja „Wozownia”, ul. Piastowska 6

Zaplanuj wycieczkę