Zwiedzając wiele miast na Warmii i Mazurach odczuwa się architektoniczną brzydotę. Centra miast zostały zniszczone w 1945 r. w znacznym stopniu (50-90%). Często nie odbudowywano kamieniczek, lecz stawiano bloki z wielkiej płyty, a ruiny przekształcano w skwery ozdabiane pudełkowymi pawilonami handlowymi. Na tym tle dwa miasteczka południowej Warmii – Biskupiec i Barczewo wyróżniają się dbałością o architekturę. Odbudowano kamieniczki (często w nowoczesnym stylu, ale nawiązującym do historycznego), zadbano o mała architekturę, kolory, malownicze zakątki. Przyjemnie jest tu pospacerować, szczególnie wieczorem.

Rynek w Biskupcu
Barczewo

Warmia

Już w XIII w. Krzyżacy podbili ziemie plemienia Galindów i Warmów. Na mocy decyzji papieża Innocentego IV w kraju podbijanym przez zakon krzyżacki w każdej diecezji 1/3 ziemi należeć miała do odnośnego biskupa jako jego dominium (reszta do komturów). W ten sposób powstała Warmia – dominium biskupie, a później w latach 1466-1772 księstwo warmińskie w ramach Polski. Po rozbiorach Warmię przejęły Prusy i Niemcy. Pomimo silnej akcji germanizacyjnej na południowej Warmii przetrwał język polski. Po II wojnie światowej nastąpiło przesiedlenie Niemców i części Warmiaków, a na ich miejsce trafili repatrianci z kresów.

Biskupiec

Miasto powstało na bazie osady przy granicznym zamku biskupów warmińskich w 1374 r. – stąd nazwa  Bischofsburg (pol.  Biskupiec). Biskupiec otoczony był murem obronnym i posiadał dwie bramy miejskie: Szczycieńską i Reszelską. Biskupiec zamieszkiwali w większości polskojęzyczni Mazurzy. W 1897 r. w powiecie reszelskim (biskupieckim), jak i w całej południowej Warmii i części Mazur, 75% dzieci porozumiewało się po polsku. Wynik plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 r. okazał się niekorzystny dla Polski, w tym samym roku miał miejsce brutalny napad miejscowych Niemców na polską trupę teatralną. W okresie międzywojennym działały w Biskupcu liczne organizacje polskie. Gdy w 1945 r. miasto ponownie znalazło się w granicach Polski, zniszczenia zabudowy sięgały 50 %, a niektórych budynków nigdy nie odbudowano.

Kościół św. Jana Chrzciciela w Biskupcu

Kościół farny w Biskupcu istniał już w czasie lokacji miasta w 1395 r. Kościół po kilkukrotnych przebudowach i pożarze w 1766 r. otrzymał kształt trójnawowej hali. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowała się wieczna lampka z 1740 r. i misa chrzcielna z XVI w. W dobrym stanie dotrwał do naszych czasów fragment barokowego ogrodzenia z XVIII wieku.

Kościół farny w Biskupcu
Kościół farny w Biskupcu, wieża
Kościół farny w Biskupcu, widok z Rynku
Kamieniczki na Rynku w Biskupcu
Dawny ratusz z 1895 r.

Kościół pw. bł. Karoliny Kózkówny – d. ewangelicki

Napływ ludności niemieckiej spowodował, że 1848 r. zbudowano kościół ewangelicki. Ma on formę neoromańskiej bazyliki emporowej. Po wojnie został przejęty przez parafię katolicką.

Dawny kościół ewangelicki by Bonasera1 – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl,

Barczewo – Wartembork

Wartembork wybudowano w XIV w. na planie prostokąta z centralnym rynkiem. W części północno-wschodniej zlokalizowany został kościół farny pod wezwaniem św. Anny, a w części południowo-wschodniej kościół franciszkański św. Andrzeja. Na północ od kościoła farnego zlokalizowany był zamek biskupi, w którym rezydował burgrabia zarządzający jednym z komornictw Księstwa Warmińskiego. Funkcję burgrabiego pełnił m.in. Bartosz Kromer – brat biskupa Marcina Kromera. Miasto posiadało dwie bramy miejskie: Olsztyńską i Jeziorańską oraz Furtę Zamkową.

Na mocy pokoju toruńskiego miasto wraz z całą Warmią włączone zostało do Królestwa Polskiego. W Barczewie w 1877 r. urodził się Feliks Nowowiejski – polski kompozytor, twórca m.in. Roty. W 1885 w Barczewie powstała trzecia na terenie Warmii polska księgarnia należąca do Adama Napieralskiego.

Ze względu na niemieckie brzmienie historycznej nazwy Wartembork, w 1946 roku władze polskie zmieniły nazwę miasta na Barczewo dla uczczenia pamięci księdza Walentego Barczewskiego. W barczewskim zakładzie karnymw 1986 r. zmarł zbrodniarz wojenny, były gauleiter i nadprezydent Prus Wschodnich, Erich Koch.

Malowniczo położone więzienie w Barczewie, więzienny kościół św. Dyzmy
Staw więzienny, rzeka Pisa
Więzienie w Barczewie, rzeka Pisa

Kościół św. Anny i Szczepana w Barczewie

Kościół został wybudowany w 1386 r. w stylu gotyckim. Ulegał wielokrotnie pożarom. Zbudowany jest z czerwonej, wypalanej cegły. W 1894 roku dobudowano prezbiterium.

Kościół św. Anny i Szczepana
Kościół św. Anny i Szczepana
Kościół św. Anny i Szczepana
Wieża kościoła
Wejście do kościoła
Wnętrze kościoła
Ołtarz
Organy
Zabudowa chrzcielnicy

Kościół św. Andrzeja Apostoła w Barczewie

Gotycki kościół wybudowano w XIV w. i opiekę nad nim przejęli Franciszkanie osadzeni w Barczewie tuż po lokacji miasta. W okresie reformacji konwent zakonny podupadł.

Kościół św. Andrzeja by Lodzia69 – Praca własna, CC BY-SA 3.0
Ołtarz w remoncie

W 1584 biskupem i władcą księstwa warmińskiego został bratanek Stefana Batorego, Andrzej Batory. Władca osadził w zrujnowanym klasztorze bernardynów, którzy przebudowali świątynię w stylu renesansowym. Zbudowano wtedy boczną kaplicę św. Antoniego z Padwy, w której Andrzej ufundował w 1598 nagrobek dla siebie i swojego brata, Baltazara ( leżącą postać Baltazara Batorego w zbroi. W górnej części przedstawiony został kardynał Andrzej, który modli się klęcząc).

Cenotaf Andrzeja i Baltazara Batorych, CC0

W 1810 zaborcy pruscy skasowali konwent bernardynów. Zakonnicy wrócili do Barczewa po II wojnie światowej. Oprócz kościoła zachowała się część starego klasztoru.

Ratusz

neogotycki Ratusz pochodzi z XIX w.

Ratusz
Ratusz od strony Stawu

Kościół ewangelicko-augsburski – obecnie sala koncertowa

Neogotycki kościół ewangelicko-augsburski – znajdujący się przy ulicy Grunwaldzkiej wybudowano w 1871 roku. Obecnie wykorzystywany jest jako sala koncertowa o nazwie „Europejskie Centrum Kultury”.

Kościół ewangelicki

Muzeum Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie

Muzeum Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie – znajdujące się przy ulicy Mickiewicza 13, otwarcie muzeum odbyło się 15 lipca 1961 roku, obecnie budynek nosi nazwę Salonu Muzycznego im. Feliksa Nowowiejskiego. Mieści się w miejscu gdzie urodził się i żył sam kompozytor

Synagoga

W Barczewie znajdziemy ostatnią ocalałą synagogę na Warmii.

Synagoga
W dawnej synagodze można wypić herbatę i kupić pamiątki

Warmińskie kapliczki

Katolicyzm na Warmii przejawiał się budową przydrożnych kapliczek.

Kapliczka w Barczewie

Kuchnia regionalna

Wybraliśmy się na posiłek do Folwarku Tumiany, położonego pomiędzy Biskupcem a Barczewem. Dania są sporządzane z naturalnych produktów, świeżych ryb, a także warzyw, owoców sezonowych oraz grzybów z pobliskiego lasu. Polecamy zupę warmińską z kluseczkami lub flaczki z lina. Dania główne to kacze udko, ryby oraz pierogi, np. ze szczupakiem.

Praktyczne informacje

  • Restauracja Folwark Tumiany, Tumiany 7