Zakon krzyżacki

Krzyżacy pojawili się na ziemi chełmińskiej w 1226 r. Zaprosił ich książę Konrad I Mazowiecki. Krzyżacy podbili Pomezanię i Pogezanię (tereny na prawym brzegu Wisły zamieszkałe przez plemiona pruskie Pomezanów i Pogezanów) i dotarli do Zalewu Wiślanego, gdzie założyli miasto Elbląg. Prusowie na krótko odzyskali niepodległość podczas I powstania pruskiego (1242 r.). Krzyżacy po kilku latach krwawych walk zdołali ponownie opanować kraj (bitwa pod Dzierzgoniem w 1248 r.). Krzyżacy na podbitych terenach budowali wielkie ceglane zamki i kościoły. Na mocy decyzji papieża Innocentego IV w kraju podbijanym przez zakon krzyżacki w każdej diecezji 1/3 ziemi należeć miała do odnośnego biskupa jako jego dominium (reszta do komturów). W nowo utworzonej diecezji pomezańskiej wydzielono obszar pomiędzy Kwidzynem a Iławą, który stał się dominium biskupim podlegającym kapitule pomezańskiej ze stolicą w Kwidzynie.

Zamek kapituły pomezańskiej w Szymbarku

Zamek w Szymbarku nie jest zamkiem krzyżackim, tylko biskupim. Budowę zamku rozpoczęto w połowie XIV wieku. Po sekularyzacji Prus w latach 1520–1526 zamek był we władaniu Stanisława Kostki starosty królewskiego Zygmunta I. Stanisław Kostka odsprzedał, w 1529 roku, swoje prawa posiadania zamku w Szymbarku Georgowi von Polentz. Od 1699 należał do rodu Finck von Finckensteinów. W 1946 został spalony przez Armię Czerwoną. W ostatnich latach częściowo go odbudowano.

Pomezania – Prusy Górne – Powiśle

Teren Pomezanii był w rękach krzyżackich aż do hołdu pruskiego. Na podstawie traktatu krakowskiego z 1525 r., zawartego między Zygmuntem I Starym, a jego siostrzeńcem Albrechtem Hohenzollernem nastąpiła sekularyzacja państwa krzyżackiego. Ostatni wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern złożył hołd królowi Polski i stał się pierwszym świeckim księciem Prus.

Rejon Kwidzyna i Iławy wszedł w skład Prus Książęcych jako Prusy Górne, podlegających księciu Hohenzollern. W Górnych Prusach, na południe od Iławy -Ostródy dominował język polski, a na północ – niemiecki Decyzją księcia wprowadzono jako obowiązujący protestantyzm oraz zastosowanie języka niemieckiego w kościołach. Prusy Górne do roku 1657 pozostawały lennem Królestwa Polskiego. W 1701 r. książę Fryderyk I uzyskał tytuł króla w Prusach i powstało Królestwo Prus. W 1920 Iława w wyniku plebiscytu została po stronie niemieckiej (była miastem granicznym (sąsiednia Lubawa była już w Polsce). Południowe Mazury należą do Polski 75 lat, a doliczając czasy lenna 1466-1657 to łącznie 266 lat. Czas państwa krzyżackiego to 464 lata, a czas pozostawania pod panowaniem pruskim i niemieckim to 244 lata.

Andrzej stwierdził, że są problemy z nazwaniem krainy rozpościerającej się pomiędzy Iławą, Ostródą, Morągiem I Pasłękiem. Tereny te nie są Mazurami (choć tak się często używa), gdyż Mazury to tereny Górnych Prus zamieszkałe przez Mazurów, czyli polskojęzycznych potomków osadników z Mazowsza (wyznania protestanckiego). Na naszym terenie dominował język niemiecki. Niektórzy stosują dla tego regionu nazwę Powiśle. Może warto przywrócić nazwę staropruską – Pomezania?

Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Iławie

Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Iławie został zbudowany w 1325 r. w stylu gotyckim. Renesansowa wieża pochodzi z 1550 r. W Iławie nie było zamku. Kościół był najbardziej reprezentacyjnym budynkiem w mieście, górującym nad osadą i okolicą.

W wyniku działań wojennych w 1945 r. miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone. Po wejściu do miasta Rosjan Iława była dalej niszczona, a pozostałe maszyny i inne mienie wywożone do Związku Radzieckiego.

Ratusz w Iławie

Neobarokowy ratusz miejski powstał w 1912 r.

Kościół Matki Bożej Królowej Świata w Kisielicach

Kościół w Kisielicach to jednonawowa świątynia gotycka wzniesiona w XIV wieku. W XIX wieku została dobudowana wieża. Od czasu reformacji do 1954 roku był to kościół ewangelicki.

Kuchnia regionalna

W Iławie wypada wpaść do Gęsiej Chaty. Zgodnie z nazwą głównym profilem są dania z gęsiny. Zaczynamy od czarniny lub rosołu z gęsi. Na główne danie mamy super pierogi z gęsiną lub pierś z gęsi. Z innych potraw warto spróbować faszerowaną pierś z kaczki, sandacza z sosem grzybowym lub gulasz.

Praktyczne informacje

• Gęsia Chata, Stefana Wyszyńskiego 31, Iława