Szczypta historii

Teren zamieszkały przez pogańskie pruskie plemię Warmów został podbity przez Krzyżaków w połowie XIII w. Zgodnie z dekretem papieskim na terenie Warmii utworzono autonomiczne państewko kościelne istniejące w latach 1243–1466 w ramach państwa krzyżackiego, a po pokoju toruńskim w latach 1466-1772 w ramach Polski jako księstwo warmińskie. Łącznie Warmia przynależy do Polski 381 lat (dla porównania Mazury tylko 75 lat). Orneta i Dobre Miasto były siedzibami komornictw biskupich. Charakterystyczną cechą Warmii jest silny katolicyzm panujący na tych ziemiach (otaczające Warmię księstwo Prus było protestanckie). Znajdziemy tu dziesiątki dużych ceglanych kościołów zbudowanych w XIV w. Wiele z nich było fundowanych przez biskupów – władców tej ziemi. Największe świątynie w Dobrym Mieście i Ornecie związane były z funkcją komornictwa biskupiego. Mniejsze kościoły w środkowej Warmii mają układ salowy i często drewnianą wieżę. Na całym terenie znajdziemy też wiele murowanych kapliczek.

Ełdyty Wielkie

Kościół w Ełdytach jest przypuszczalnie najstarszym zachowanym murowanym kościołem na Warmii. Zachodni portal był zabezpieczony przez bronę – dowód na funkcję kościoła jako schronienia w razie nagłej potrzeby, a więc czasową bliskość ostatnich powstań pruskich u schyłku XIII w. Ełdyty reprezentują pierwszy warmiński typ kościoła wiejskiego, złożonego z salowego korpusu i zwężonego, poligonalnego chóru, jednak bez wieży.

Kolegiata Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście

Najważniejszym zabytkiem Dobrego Miasta jest gotycki kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych. Jest on drugą co do wielkości świątynią Warmii. Budowla wzniesiona została pod koniec XIV w., a wieża na początku XVI w. Zachowało się bogate wyposażenie z XV – XVIII w.

Sanktuarium w Głotowie

W czasie najazd Litwinów w 1300 r. mieszkańcy wynieśli z kościoła Najświętszy Sakrament by uchronić go przed profanacją, zakopując go w znacznej odległości od świątyni. Wieś została zniszczona, a kościół spalony. Po wielu latach pewien rolnik znalazł ukryty w ziemi kielich, a w nim nienaruszoną hostię. Wiadomość o cudownym znalezieniu hostii rozeszła się wśród ludu, kielich przeniesiono w procesji do kościoła w Dobrym Mieście. Tymczasem hostia po raz kolejny wracała do Głotowa na miejsce, gdzie była zakopana. Głotowo stało się miejscem pielgrzymkowym.

Kamień węgielny pod sanktuarium został wmurowany w 1722 r. przez biskupa Teodora Potockiego, a nowy kościół był konsekrowany przez biskupa Krzysztofa Szembeka. Zachowało się barokowe wyposażenie wnętrza.

Kalwaria Warmińska w Głotowie

Historia Kalwarii Warmińskiej wiąże się z mieszkańcem Głotowa, Janem Mertenem, który po powrocie z Ziemi Świętej postanowił wybudować kalwarię wzorowaną na jerozolimskiej. Przywiózł nawet małe kamyczki z Jerozolimy traktując je jako relikwie, umieszczone w późniejszych kaplicach.

Radostowo

Gotycki kościół św. Jerzego wybudowano w końcu XIV w. Pięcioboczna wieża drewniana o konstrukcji słupowej z izbicą pochodzi z XVIII w. Barokowe wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi z XVIII w.

Lubomino

Kościół  św. Katarzyny w Lubominie wybudowano w połowie XIV w. Jest to budowla salowa z dobudowaną wieżą. Wyposażenie kościoła jest barokowe.

Rogiedle

Gotycki kościół pochodzi z XIV w. Murowana wieża jest neogotycka z XIX w., a wyposażenie kościoła barokowe z XVII w.

Piotraszewo

Gotycki kościół św. Bartłomieja w Piotraszewie wybudowano w połowie XIV w. Kościół posiada układ salowy. Drewniana wieża, w dolnej części murowana z roku 1739, znajduje się w części zachodniej kościoła. Na wieży powiewa chorągiewka z herbem biskupa Szembeka.

Mingajny

Gotycki kościół św. Wawrzyńca zbudowano w XIV w. Szczególnie godny uwagi jest późnogotycki tryptyk umieszczony w ołtarzu głównym (ołtarz z 1649 r.). Kościół jest największą wiejską świątynią na Warmii.

Orneta

Potężny kościół świętych Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty został wybudowany w połowie XIV w. Później dobudowano nawy boczne i kaplice. Świątynia otrzymała barokowy wystrój wnętrza.

Warmia – kraina kapliczek

Widomym znakiem żywego katolicyzmu mieszkańców Warmii są setki kapliczek przydrożnych. W Dobrym Mieście mamy dla przykładu kapliczkę św. Jerzego z XVIII w.

Kuchnia regionalna

Na tradycyjne dobre domowe jedzenie warto wpaść do restauracji Babiniec Kuchnia Tradycyjna w Ornecie. Restauracja jest laureatem plebiscytu „Orły Gastronomii”.

Praktyczne informacje

• Babiniec Kuchnia Tradycyjna, Pionierów 3, 11-130 Orneta
• Restauracja Wiktoria, ul. Orła Białego 18 Hotel Kopczyński, Dobre Miasto
• Cukiernia Maziuk, ul. Zwycięstwa 3a, Dobre Miasto