Resel – Reszel

W 1241 r. wojska krzyżackie zdobyły gród pruskiego plemienia Bartów, który nazywał się Resel. W miejscu zniszczonego grodu postawiono strażnicę. Prusowie rok później, podczas powstania, odbili gród i utrzymali go przez pięć lat. W 1247 r. gród został ponownie zajęty przez wojska zakonne. Kolejne umocnienia krzyżackie zostały pobudowane dwa lata później i przetrwały do 1261. W tym roku wybuchło II powstanie pruskie. Załoga krzyżacka sama zniszczyła gród i wycofała się najprawdopodobniej do Braniewa. Powstanie upadło w 1273 r.

Zgodnie z decyzją papieska 1/3 podbitych przez Krzyżaków terenów miała przypaść biskupom. W 1254 r. Reszel został włączony do Warmii, która została ustanowiona dominium biskupim, kierowanym przez biskupów warmińskich. W 1372 rozpoczęto budowę murów obronnych z basztami i trzema bramami: Wysoką, Królewiecką i Rybacką. Przynależność Warmii do Polski potwierdzono w pokoju toruńskim kończącym wojnę trzynastoletnią (jako lenno od 1466 r.), Reszel stał się polskim miastem granicznym. Czas przynależności Reszla do Polski wynosi 381 lat.

Zamek biskupi

Zamek biskupów warmińskich został zbudowany w latach 1350–1401, na planie kwadratu, z dziedzińcem wewnętrznym i krużgankami. Część mieszkalna znajdowała się w skrzydłach południowym i wschodnim, pozostałe boki zamykał mur kurtynowy. W narożniku północno-zachodnim znajduje się wieża obronna.

Zamek reszelski był jedną z rezydencji ostatniego biskupa warmińskiego Ignacego Krasickiego. W owym czasie w Reszlu funkcję proboszcza pełnił Marcin Krasicki – brat biskupa. Po I rozbiorze Polski został zamieniony na więzienie. W 1822 przekazano go gminie ewangelickiej, która poczyniła w nim kolejne prace remontowe. Przebudowano skrzydło południowe na zbór, zmieniono elewacje m.in. dobudowano szczyt z sygnaturką. Obecnie w zamku znajduje się hotel, a miejscu dawnej kaplicy ewangelickiej powstała w latach osiemdziesiątych galeria sztuki współczesnej.

Kościół farny św. Piotra i Pawła

Kościół farny św. Piotra i Pawła zbudowano pod koniec XIV w. Kościół miał charakter trójnawowej hali bez prezbiterium, z okazała wieżą od strony zachodniej. Kościół uległ znacznemu zniszczeniu w pożarach na przełomie XVIII/XIX w. Odbudowę poprowadzono pod nadzorem miejscowego architekta – Joachima Sadrozińskiego, który zaprojektował nowy hełm wieży z latarnią (1837). Wnętrze ponownie wyposażono w latach 1822–1843. W ołtarzu głównym znajduje się obraz patronów kościoła, autorstwa Antoniego Jana Blanka, który był profesorem sztuk pięknych na Uniwersytecie Warszawskim, a pochodził z Warmii.

Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego, dawny kościół  św. Krzyża

W miejscu tym pierwszy kościół wybudowali augustianie sprowadzeni do Reszla w 1347 r. W kościele głoszone były kazania w języku polskim i dlatego nazywany był też kościołem polskim. Kościół uległ zawaleniu. Po odbudowie w 1580 r. został konsekrowany 19 lipca 1583 r. przez biskupa warmińskiego Marcina Kromera z tytułem św. Jana Chrzciciela. Kościół przejęli jezuici, którzy otworzyli kolegium reszelskie w 1632 r., a kościół przeznaczony został dla uczącej się młodzieży. Ze względu na pęknięcia w 1798 r. kościół rozebrano. W 1800 r. wybudowano nowy, barokowy kościół według projektu Joachima Sadrozińskiego. Został on konsekrowany pod wezwaniem św. Krzyża. W 1963 zaczęto odprawiać w nim nabożeństwa w obrządku wschodnim greckokatolickim (bizantyjsko-ukraińskim). Oficjalne przekazanie świątyni na własność greko-katolikom odbyło się w 1992 roku i cerkiew otrzymała wezwanie Przemienienia Pańskiego.

Ratusz

Ratusz zbudowano w 1816 r.

Spalenie czarownicy na stosie

21 sierpnia 1811 w Reszlu miał miejsce ostatni w Królestwie Prus, a także ostatni w Europie przypadek spalenia czarownicy na stosie. Ofiarą była Barbara Zdunk. Miała ona być nieszczęśliwie zakochana w znacznie młodszym od siebie mężczyźnie. By się zemścić miała podłożyć ogień, który wybuchł w Reszlu w nocy z 16 na 17 września 1807. W wyniku śledztwa aresztowana została oskarżona o wywołanie pożaru za pomocą czarów a sąd miejski skazał ją na śmierć, przez spalenie na stosie. Jej sprawa przeszła przez wszystkie instancje sądownictwa pruskiego, aż do króla Fryderyka Wilhelma III Pruskiego, który ostatecznie wyrok zatwierdził. Wyrok zapadł, pomimo iż według ówczesnego pruskiego kodeksu karnego, czarnoksięstwo nie było karalne. 21 sierpnia 1811 Zdunk została spalona na ostatnim w Europie stosie. Według niektórych przekazów, Zdunk została uduszona przez kata jeszcze przed podłożeniem ognia, aby oszczędzić jej cierpień.

Z uwagi na istniejące onegdaj na zamku więzienie pruskie i złą sławę w tępieniu czarownic, na zamku urządzono wystawę narzędzi tortur.

Czasy współczesne

Reszel nie doznał większych zniszczeń podczas II wojny światowej. Zniszczenia pojawiły się później, za komuny, kiedy to rozebrano ponad 30 zabytkowych budynków na Starym Mieście i zburzono jeden z dwóch ostatnich dziewiętnastowiecznych spichrzów (1985). Dzisiaj wiele kamieniczek odrestaurowano – miasto stało się „przytulne” dla turystów.

Kuchnia regionalna

Restauracja zamkowa specjalizuje się w tradycyjnych potrawach regionalnych. Oferowany jest duży wybór ryb, czy też gulasz z sarny.

Praktyczne informacje

• Zamek w Reszlu, godziny zwiedzania 9:00 – 18:00
• Restauracja Zamkowa, Podzamcze 3, Reszel