Szczypta historii

Kruszwica jest położona na północnym brzegu jeziora Gopło, na terenie Kujaw, które są związane z początkiem polskiej państwowości. Gród nad Gopłem powstał już ok. 500 rok p.n.e. (Ostrów Rzępowski). W IX w. plemię Goplan zostało włączone do państwa Polan. Dlatego w X i XI wieku Kruszwica stała się znaczącym ośrodkiem miejskim z grodem na wyspie, gdzie rezydowali polscy królowie i książęta. Od końca XII w. gród był siedzibą kasztelanii kruszwickiej. W tym okresie zbudowano romańską kolegiatę św. Piotra i Pawła oraz kościół grodowy św. Wita. W XII w. powstały także kolejne kościoły: szpitalny pod wezwaniem św. Gotarda i miejski św. Klemensa.

W latach 1332–1337 Kruszwica została zajęta przez Krzyżaków. Wojna z Krzyżakami spowodowała, że Kazimierz Wielki polecił zbudować w 1355 r. w Kruszwicy murowany zamek. Prawa miejskie uzyskała Kruszwica w 1422 r. z nadania Władysława Jagiełły. Łączny czas przynależności tych ziem do Polski wynosi 898 lat.

Kolegiata św. Piotra i Pawła

Romańska kolegiata św. Piotra i Pawła powstała w 1140 r.

Zamek z Mysią Wieżą

W 1355 r. z rozkazu Kazimierza Wielkiego wzniesiono zamek z przeznaczeniem na siedzibę kasztelani i starostwa. Miasto i zamek zostało zniszczone podczas potop szwedzkiego. W ścianach wieży i pozostałościach murów obronnych zachowały się kule armatnie wystrzelone podczas szwedzkiego oblężenia. Pozostała po nim Mysia Wieża – baszta o wysokości 32 m, z której rozpościera się widok na miasto i jezioro Gopło. Z Mysią Wieżą związane są legendy o Popielu, którego zjadły myszy i o ubogim Piaście Kołodzieju (protoplaście dynastii Piastów). Gall Anonim wspomina o władcy Goplan, który wygnany z królestwa miał być prześladowany przez myszy, przed którymi schronił się w drewnianej wieży na wyspie i tam miał zostać przez myszy zagryziony.

Kościół św. Teresy od Dzieciątka Jezus

Na Rynku wybudowano w 1922 r. kościół św. Teresy od Dzieciątka Jezus z charakterystyczną kopułą.

Czasy pod zaborami

W wyniku I rozbioru polski w 1772 r. Kruszwica włączona została do zaboru pruskiego. Przez cały okres panowania pruskiego piastowski gród był dla Polaków symbolem patriotyzmu i polskości. Koniec XIX w. był dla Kruszwicy zdecydowanie korzystny, gdyż oddano do żeglugi uregulowaną Noteć, która połączyła Kruszwicę z Kanałem Bydgoskim. W mieście wybudowano dużą cukrownię.

Pałac w Kobylnikach

Kujawy znalazły się pod silną presją germanizacyjną. Od początku XIX w. wieś Kobylniki (2 km na północ od Kruszwicy) przeszła w ręce niemieckiego rodu ziemiańskiego von Wilamowitz-Moellendorffów. Nowi właściciele wybudowali tu ok. 1900 r. neogotycki pałac.

Pałac w Polanowicach

Nieopodal Kruszwicy znajdują się Polanowice. Pod zaborami, ostatnimi polskimi właścicielami była rodzina Różnieckich. W 1858 r. Polanowice nabył przedstawiciel szlachty francusko-niemieckiej, baron Karol Ferdynand von Pelet-Narbonne. W 1897 r. folwark nabył Walter Gierke z Niemieckiego Lasu, który zbudował tutaj pałac (w 1910 r.). Już w wolnej Polsce, w 1925 r. całość dóbr obejmuje jego syn Hans Gierke. Walter przeszedł na katolicyzm, założył ognisko Sokoła i Strzelca i zbudował strzelnicę i boisko sportowe. W sierpniu 1939 Hans Gierke oddał konie i samochody na potrzeby wojska polskiego, za co został rozstrzelany przez Niemców w październiku 1939 r. w Inowrocławiu.

Kościół św. Marka Ewangelisty w Polanowicach

Późnoklasycystyczny kościół pw. św. Marka Ewangelisty w Polanowicach zbudowano w 1838 r. Wewnątrz świątyni znajdują się trzy ołtarze: główny św. Marka i dwa boczne św. Klemensa i NMP, a także efektowne organy.

Kruszwica – czasy współczesne

3 stycznia 1919 r. Kruszwica została wyzwolona w powstaniu wielkopolskim. W 1956 r. wybudowano tu olbrzymie zakłady przemysłu tłuszczowego. Zakład sprzedaliśmy i obecnie Amerykanie mają największy w Polsce i jeden z największych w Europie Środkowej zakładów przetwórczych nasion oleistych i produkcji tłuszczów roślinnych (Zakłady Tłuszczowe Kruszwica S.A.).

Kruszwica, z uwagi na zabytki i z racji położenia nad Jeziorem Gopło stanowi znany ośrodek turystyczny.

Kuchnia regionalna

Polecamy restaurację Pod Malwami znajdującą się na Rynku w Kruszwicy. Serwowana jest tu tradycyjna regionalna i polska kuchnia. Warto spróbować domowe ciasta.

Pożyteczne informacje

• Restauracja Pod Malwami, Rynek 11, Kruszwica