Perła renesansu z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO
| Mapa regionu zamojskiego i Roztocza | https://smakipolski.pl/www/mapa/#Mapal5 https://smakipolski.pl/www/mapa/#Mapal2 |
| Mapa szlaków turystyki kulinarnej | https://smakipolski.pl/www/mapa/#Trasy&miasto=zamosc https://smakipolski.pl/www/mapa/#Trasa453 |
Szczypta historii
Zamość leży na historycznej Rusi Czerwonej, w dawnej ziemi chełmskiej stanowiącej od XIV wieku część Królestwa Polskiego (województwo ruskie). Zamość powstał w 1580 roku na „surowym korzeniu” na mocy przywileju lokacyjnego wystawionego przez kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego herbu Jelita. W 1589 r. miasto zostało stolicą założonej przez niego Ordynacji Zamojskiej. W 1772 Zamość zajęli Austriacy. W 1809 r. Zamość przyłączono do Księstwa Warszawskiego, a po kongresie wiedeńskim do Królestwa Polskiego, uzależnionego od Rosji. W 1821 r. rząd ówczesnego królestwa odkupił miasto i zmodernizował zamojską twierdzę. Zamość wyróżnił się w trakcie inwazji rosyjskiej 1920 roku – w trzydniowej bitwie w sierpniu 1920 r. wojska polskie i ukraińskie powstrzymały wszystkie ataki bolszewików. Łączny czas przynależności ziemi zamojskiej do Polski wynosi 537 lat.
Zamość – prywatne miasto Jana Zamoyskiego
Miasto w 1589 r. zaplanowano i zbudowano zgodnie z renesansowymi założeniami miasta idealnego, a jego projekt opracował włoski architekt Bernardo Morando. Główne osie tego układu to jedne z najruchliwszych ulic zamojskiej Starówki: ulica Grodzka na linii wschód-zachód („kręgosłup” miasta), biegnąca przez Rynek Wielki („serce”) w kierunku dawnego pałacu („głowy” miasta), oraz ulice Solna i B. Moranda na linii północ-południe (jego „ramiona”), na której znajdują się trzy rynki, a poza głównym Rynkiem Wielkim są to: Rynek Solny (na północ) o nieregularnych bokach, oraz Rynek Wodny (na południe od Rynku Wielkiego), będące „organami wewnętrznymi” miasta. Bastiony to z kolei jego „ręce” i „nogi” służące do obrony.
XVII wiek był okresem największego i najszybszego rozwoju Zamościa. Osiedlała się tu nie tylko ludność polska, ale również Ormianie, Żydzi, Grecy. Wyrazem tej różnorodności była budowa i obecność w mieście świątyń wyznania rzymskokatolickiego, greckokatolickiego, ormiańskiego, prawosławnego oraz żydowskiego. W 1992 r. zamojskie Stare Miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Symbolem miasta jest przepiękny renesansowy ratusz z wachlarzowymi schodami i 52-metrową wieżą, od północy połączony z niższą, dobudowaną w XIX w. oficyną.
Niezapomniane wrażenie robią też zabytkowe kamienice z podcieniami przy Rynku Wielkim, w tym zespół kamienic ormiańskich.
Twierdza zamojska
Miasto było otoczono murami i bastionami tworząc potężną twierdzę, która obroniła się przed najazdem Kozaków pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego w 1648 r. oraz podczas potopu w 1656 r. przez wojska szwedzkie. Dopiero podczas wielkiej wojny północnej Zamość został zajęty przez wojska szwedzkie i saskie. Zmodernizowana Twierdza Zamość odegrała dużą rolę w trakcie powstania listopadowego i skapitulowała jako ostatni polski punkt oporu.
Akademia Zamojska
Akademia Zamojska była jedną w pierwszych polskich uczelni – powstała w 1594 r. (obecnie liceum i szkoła wyższa). W Akademii Zamojskiej wykładał m.in. Stanisław Staszic). Dla Austriaków, którzy zajęli miasto w wyniku I rozbioru (1772) wzrost poziomu kształcenia był jednym z argumentów za likwidacją uczelni, co nastąpiło w roku 1784 r.
Pałac Zamoyskich
Pałac Zamoyskich był pierwszym budynkiem w mieście, którego budowę rozpoczęto już w 1579 r. Został on siedzibą ordynacji Zamoyskich.
Katedra w Zamościu
Katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego powstała na przełomie XVI/XVII w. Jest jedną z najwspanialszych świątyń renesansowych, zaprojektowana przez włoskiego architekta Bernardo Morando. Była wotum dziękczynnym hetmana za jego liczne zwycięstwa i wiodącym ośrodkiem życia religijnego Ordynacji Zamojskiej, miejscem „koronacji” ordynatów, mauzoleum rodowym Zamoyskich. Warto wejść na wolno stojącą dzwonnicę, pełniącą obecnie także funkcję wieży widokowej.
Synod zamojski
W 1720 r. w kościele św. Mikołaja w Zamościu odbył się Synod zamojski, podczas którego przypieczętowano zjednoczenie kościoła katolickiego z cerkwią unicką (greckokatolicką). Renesansowo-barokowy kościół pw. św. Mikołaja z XVII w. to dawna cerkiew grecka, później greckokatolicka (unicka) i prawosławna.
Kościół pw. Zwiastowania NMP
Barokowy kościół franciszkanów pw. Zwiastowania NMP jest największym kościołem na Starym Mieście w Zamościu, pochodzi z poł. XVII w.
Kościół św. Katarzyny
Barokowy kościół klasztorny św. Katarzyny pochodzi z II poł. XVII w.
Dawny kościół i klasztor sióstr Klarysek
Zespół poklasztorny klarysek pochodzi z koniec XVII w. Najciekawszym obiektem jest barokowy kościół. Obecnie mieści się tutaj siedziba szkoły muzycznej.
Synagoga, mykwa i jatki
Ludność żydowska zajmowała północno-wschodnią część Zamościa. Znajdziemy tutaj późnorenesansowa synagogę z I poł. XVII w., dom kahalny, mykwę, jatki i dom rabina.
Ordynacja Zamojska
Ordynacja Zamojska jest jedną z pierwszych ordynacji magnackich w Rzeczypospolitej, założona przez Jana Zamoyskiego, a zatwierdzona ustawą sejmową z dnia 8 lipca 1589, została zlikwidowana po II wojnie światowej w ramach reformy rolnej. Ordynacja to niepodzielny majątek, dziedziczony przez najstarszego potomka z rodu. Powstawała poprzez wyłączenie określonego obszaru ziemskiego spod ogólnych przepisów prawa i nadanie mu specjalnego statutu zatwierdzanego przez sejm. Zgodnie ze statutem dzielenie majątku oraz dziedziczenie go przez kobiety było zakazane. Sejm nakładał na ordynację obowiązek utrzymywania w pogotowiu stałej (proporcjonalnie do majątku) siły zbrojnej, gotowej do obrony kraju.
Kuchnia regionalna
Na smaczną regionalną kuchnię wybraliśmy się do restauracji „Wiem co zjem”. Restauracja promuje kuchnię wege. Możemy spróbować nietypowe, lekkie potrawy, jak np. bowla budda, zupa pietruszkowo-gruszkowa. Poza potrawami wege, mamy także tradycyjne posiłki mięsne.
Pożyteczne informacje
- Restauracja Wiem co zjem, Ormiańska 12 (wejście od ul. Bazylińskiej), Zamość