Stolica polskiego winiarstwa
Zielona Góra przez niemal całą swoją historię związane było z Dolnym Śląskiem, a konkretniej księstwem głogowskim. Zielona Góra nigdy nie wchodziła w skład historycznej ziemi lubuskiej ze stolicą w mieście Lubusz (DE).
Zielona Góra, ul. Stefana Żeromskiego by Gorofil – Own work, CC BY-SA 4.0
Szczypta historii
Początki Zielonej Góry wiążą się z czasami pierwszych Piastów, tereny te wchodziły w skład państwa Mieszka I. Miasto zaczęło się rozwijać od 1222 r. za panowania księcia Henryka Brodatego. W 1320 r. Śląsk się usamodzielnił – okolice Zielonej Góry były częścią piastowskiego księstwa głogowsko-żagańskiego. W 1323 książę Henryk IV Wierny nadał Zielonej Górze pełne prawa miejskie. W 1335 miasto utraciło związek z Koroną. Na mocy układu zawartego przez Kazimierza Wielkiego z Janem Luksemburskim w Wyszehradzie Śląsk został odstąpiony Czechom, a Zielona Góra wraz z całym Dolnym Śląskiem przeszła pod formalne zwierzchnictwo czeskie, jednakże Piastowie panowali tu do ostatnich dziesięcioleci XV w. Zielona Góra wraz z księstwem głogowskim zaliczyła epizod rządów przyszłych królów Polski Jana I Olbrachta i Zygmunta I Starego, po czym w 1508 znalazła się bezpośrednio pod panowaniem Czech (do 1526 Jagiellonów, następnie Habsburgów). Po wojnach śląskich została zajęta przez Prusy i później Niemcy. Północna część Dolnego Śląska z Zieloną Górą należy do Polski przez 393 lata. Przypomnijmy, że czas przynależności do Czech wynosił 350 lat, a Prus i Niemiec 203 lata. Pobliskie tereny Ziemi lubuskiej, znajdujące się na północnym i wschodnim brzegu Odry (Cigacice, Bojadła) przynależą do Polski przez 429 lat.
Konkatedra św. Jadwigi Śląskiej
Gotycki kościół został ufundowany w II poł. XIII w. przez księcia Konrada I głogowskiego poświęcony św. Jadwidze (skądinąd babce fundatora). Kościół przejęli w 1544 protestanci. Trzy lata po zawarciu pokoju westfalskiego, w 1651 r., kościół przeszedł ponownie w posiadanie katolików.
W wyposażeniu kościoła św. Jadwigi zachował się barokowy chór z malowanymi przedstawieniami świętych z XVII w. i renesansowa kuta krata przy wejściu do Kaplicy Oliwnej. Przy południowej stronie konkatedry stoi figura św. Jana Nepomucena będąca najstarszym pomnikiem w mieście.
Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej
Po zakończeniu wojny śląskiej pruskie władze przywróciły wolność religijną protestantom i wydały zezwolenie na budowę świątyni. Powstała ona w 1748 r. Jest to konstrukcja szachulcowa. Przed każdą Mszą Świętą odsłaniany jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, zupełnie jak w sanktuarium na Jasnej Górze. Znajdują się w nim m.in. barokowy ołtarz główny, kamienna rokokowa chrzcielnica oraz szereg rzeźbionych płyt epitafijnych. Po II wojnie światowej zbór ewangelicki przejęli katolicy.
Ewangelicko-augsburski kościół Jezusowy
Dawny kościół staroluterański z 1911 r., to obecnie ewangelicko-augsburski kościół Jezusowy. Po zakończeniu wojny świątynię przejęli katolicy, użytkując ją jako kaplicę ślubów pod wezwaniem św. Józefa. Od 1950 jest to ponownie kościół ewangelicki.
Pałac Zatonie
Pałac został wybudowany w 1689 r. przez ówczesnego właściciela dóbr zatońskich Balthazara von Unruh w formie barokowego dworu. Kiedy księżna żagańska Dorota de Talleyrand-Périgord przeprowadziła się do Zatonia w latach czterdziestych XIX w., pałac został przebudowany w formie klasycystycznej, a ponadto rozbudowano park wokół pałacu. Pałac spalony przez wojska radzieckie w roku 1945 nie został odbudowany.
Palmiarnia Zielonogórska
Palmiarnia położona jest na szczycie Winnego Wzgórza. W Palmiarni znajduje się ok. 150 gatunków roślin ze strefy równikowej i zwrotnikowej. Otoczona jest Parkiem Winnym porośniętym winoroślami. Znajduje się tutaj XIX-wieczny domek winiarza. Na schodach prowadzących na szczyt Winnego Wzgórza znajduje się rzeźba Hansa Krückeberga przedstawiająca młodzieńca ze źrebięciem.
Mury obronne w Zielonej Górze
W mieście zachowały się fragmenty murów obronnych z cegły i kamienia polnego z XIV w. Wieża Łaziebna (Głodowa) z 1487 r. ma 35 m wysokości. W czasach średniowiecznych wieża służyła jako więzienie.
Ratusz z krzywą wieżą
Ratusz został wybudowany w XV w. w stylu gotyckim. Codziennie o 12:00 z przekrzywionej wieży ratusza (wys. 54 m ) odgrywany jest hejnał miasta pt. „Hymn Ziemi Lubuskiej”.
Stare Miasto
Zielona Góra z racji niewielkich zniszczeń wojennych (miasto w 1945 r. poddało się) zachowała całą przedwojenną zabudowę miejską. Na Starym Mieście znajduje się wiele budynków o unikalnej architekturze – dzieła berlińskich architektów, jak np. teatr zaprojektowany przez Oskara Kaufmanna.
Tradycje winiarskie
Zielona Góra znana jest jako polska stolica wina. Dawniej był to najdalej wysunięty na północ obszar w Europie z uprawą winorośli. Prawdopodobne początki tradycji winiarskich miasta sięgają 1150 roku, kiedy to do Zielonej Góry przybyli osadnicy z Frankonii, którzy przywieźli sadzonki oraz umiejętności uprawy winnej latorośli. Z czasem w Zielonej Górze i okolicy powstało bardzo wiele winnic. W 1826 August Grempler, wraz z dwoma współpracownikami, założył w Zielonej Górze pierwszą w Niemczech wytwórnię wina musującego. W okresie międzywojennym w okolicach Zielonej Góry istniało ok. 300 hektarów winnic.
Odrodzenie winiarstwa w III RP rozpoczęło się już w latach 80. XX wieku, kiedy to powstały Winnica „Kinga” i Winnica „Jędrzychów”. Współcześnie w całym regionie lubuskim istnieje ponad 100 winnic.
Kaplica na Winnicy
Kaplica na Winnicy została wzniesiona ok. 1314 roku jako wotum za opiekę nad mieszkańcami Zielonej Góry, którzy przeżyli epidemię dżumy. W latach 70. XIX wieku obiekt był własnością zielonogórskiego winiarza, który po przebudowaniu kaplicy prowadził w niej wyszynk wina Kiedyś kaplica była położona na wzgórzu wśród winnic, dziś ukryta jest wśród zabudowy mieszkalnej w cieniu współczesnego kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Obecnie jest też miejscem celebracji przedsoborowej mszy św. po łacinie tzw. mszy trydenckiej. Ze szczytu wzgórza w pobliżu kaplicy można podziwiać widoki na zalesione stoki Wału Zielonogórskiego oraz pradolinę Czarnej Strugi i Śląskiej Ochli.
Wieża Braniborska
Wieża Braniborska powstała w 1860 r. jako restauracja-winiarnia z wieżą widokową, obecnie jest to obserwatorium astronomiczne Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Lubuskie Centrum Winiarstwa w Zaborze
W 2015 w podzielonogórskim Zaborze powstała 33-hektarowa Winnica Samorządowa – największa winnica w Polsce. Tuż obok znajduje się Lubuskie Centrum Winiarstwa.
Pałac Zabór
Barokowy pałac pochodzi z 1677 roku, został przebudowany w XVIII w.. Od XVIII w. własność hrabiów Cosel, potem rodu Schönaich-Carolath. Ostatnią właścicielką pałacu przed II wojną światową była druga żona ostatniego cesarza Niemiec, Wilhelma II Hohenzollerna, Hermina, mieszkająca w pałacu do kwietnia 1945 roku. Od 1956 r. w pałacu mieściło się prewentorium przeciwgruźlicze dla dzieci, a obecnie Centrum Leczenia Dzieci i Młodzieży.
Pałac Przytok
W Przytoku mieści się neorenesansowy pałac z połowy XIX w., obecnie ośrodek wychowawczy.
Pałac Nowy Kisielin
Barokowy pałac w Nowym Kisielinie pochodzi z XVIII w., obecnie jest własnością Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Pałac Stary Kisielin (Zielona Góra)
W Starym Kisielinie znajduje się pałac z końca XVIII w.
Skansen Etnograficzny Ziemi Lubuskiej w Ochli.
Skansen zajmuje teren 13 ha w południowej części Zielonej Góry, na osiedlu Ochla. Na swym obszarze mieści prawie 8 000 zabytków kultury ludowej i eksponatów, w tym ponad 100 obiektów nieruchomych. Prezentowane są tu zabytki z czterech historycznych regionów: Zachodniej Wielkopolski, Wschodnich Łużyc, Dolnego Śląska i tzw. obszaru środkowo-lubuskiego.
Kuchnia regionalna
Na terenie skansenu w Ochli działa karczma oraz łowisko ze smażalnią ryb.
W zielonogórskiej palmiarni mieści się restauracja z salami konsumpcyjnymi pośród tropikalnej roślinności.
W Zaborze, w przysiółku Łaz znajduje się kilka wielkich winiarni, które produkują świetne wino i prowadzą sklepy. W tych miejscach mamy też możliwość degustacji wina.
Pożyteczne informacje
- Najbardziej znane winiarnie w Łazie (Zaborze): Trojan, Miłosz, Ingrid, Żelazny, Julia, Senator, Vae Soli, Equus, Międzypole, Bachusowe Pole.
- Muzeum Etnograficzne Ziemi Lubuskiej w Ochli, Zielona Góra, ul. Ochla-Muzealna 5
Zaplanuj wycieczkę