Stolica polskiego winiarstwa

Zielona Góra przez niemal całą swoją historię związane było z Dolnym Śląskiem, a konkretniej księstwem głogowskim. Zielona Góra nigdy nie wchodziła w skład historycznej ziemi lubuskiej ze stolicą w  mieście Lubusz (DE).

Zielona Góra. Ul. Stefana Żeromskiego.

Zielona Góra, ul. Stefana Żeromskiego by Gorofil – Own work, CC BY-SA 4.0

Szczypta historii

Początki Zielonej Góry wiążą się z czasami pierwszych Piastów, tereny te wchodziły w skład państwa Mieszka I. Miasto zaczęło się rozwijać od 1222 r. za panowania księcia Henryka Brodatego. W 1320 r. Śląsk się usamodzielnił – okolice Zielonej Góry były częścią piastowskiego księstwa głogowsko-żagańskiego. W 1323 książę Henryk IV Wierny nadał Zielonej Górze pełne prawa miejskie. W 1335 miasto utraciło związek z Koroną. Na mocy układu zawartego przez Kazimierza Wielkiego z Janem Luksemburskim w Wyszehradzie Śląsk został odstąpiony Czechom, a Zielona Góra wraz z całym Dolnym Śląskiem przeszła pod formalne zwierzchnictwo czeskie, jednakże Piastowie panowali tu do ostatnich dziesięcioleci XV w. Zielona Góra wraz z księstwem głogowskim zaliczyła epizod rządów przyszłych królów Polski Jana I Olbrachta i Zygmunta I Starego, po czym w 1508 znalazła się bezpośrednio pod panowaniem Czech (do 1526 Jagiellonów, następnie Habsburgów). Po wojnach śląskich została zajęta przez Prusy i później Niemcy. Północna część Dolnego Śląska z Zieloną Górą należy do Polski przez 393 lata. Przypomnijmy, że czas przynależności do Czech wynosił 350 lat, a Prus i Niemiec 203 lata. Pobliskie tereny Ziemi lubuskiej, znajdujące się na północnym i wschodnim brzegu Odry (Cigacice, Bojadła) przynależą do Polski przez 429 lat.

Konkatedra św. Jadwigi Śląskiej

Gotycki kościół został ufundowany w II poł. XIII w. przez księcia Konrada I głogowskiego poświęcony św. Jadwidze (skądinąd babce fundatora). Kościół przejęli w 1544 protestanci. Trzy lata po zawarciu pokoju westfalskiego, w 1651 r., kościół przeszedł ponownie w posiadanie katolików.

Konkatedra św. Jadwigi Śląskiej by Mohylek – Own work, CC BY-SA 3.0
Spiżowe drzwi konkatedry św. Jadwigi Śląskiej by Leszek SH – Own work, CC BY-SA 4.0

W wyposażeniu kościoła św. Jadwigi zachował się barokowy chór z malowanymi przedstawieniami świętych z XVII w. i renesansowa kuta krata przy wejściu do Kaplicy Oliwnej. Przy południowej stronie konkatedry stoi figura św. Jana Nepomucena będąca najstarszym pomnikiem w mieście.

Zielona Góra – Późnogotycki kościół św. Jadwigi (XIV-XIX w.)
Zielona Góra – Późnogotycki kościół św. Jadwigi (XIV-XIX w.)
Ambona by Gorofil – Own work, CC BY-SA 4.0

Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej

Po zakończeniu wojny śląskiej pruskie władze przywróciły wolność religijną protestantom i wydały zezwolenie na budowę świątyni. Powstała ona w 1748 r. Jest to konstrukcja szachulcowa. Przed każdą Mszą Świętą odsłaniany jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, zupełnie jak w sanktuarium na Jasnej Górze. Znajdują się w nim m.in. barokowy ołtarz główny, kamienna rokokowa chrzcielnica oraz szereg rzeźbionych płyt epitafijnych. Po II wojnie światowej zbór ewangelicki przejęli katolicy.

Kościół Matki Bożej Częstochowskiej (dawny ewangelicki) by Dawid ‘Bilans’ Galiński – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl
Dawny kościół ewangelicki, wnętrze by Asiasmok – Own work, CC BY-SA 3.0 pl

Ewangelicko-augsburski kościół Jezusowy

Dawny kościół staroluterański z 1911 r., to obecnie ewangelicko-augsburski kościół Jezusowy. Po zakończeniu wojny świątynię przejęli katolicy, użytkując ją jako kaplicę ślubów pod wezwaniem św. Józefa. Od 1950 jest to ponownie kościół ewangelicki.

Kościół ewangelicko-augsburski by Tb808 – Own work, CC BY-SA 3.0

Pałac Zatonie

Pałac został wybudowany w 1689 r. przez ówczesnego właściciela dóbr zatońskich Balthazara von Unruh w formie barokowego dworu. Kiedy księżna żagańska Dorota de Talleyrand-Périgord przeprowadziła się do Zatonia w latach czterdziestych XIX w., pałac został przebudowany w formie klasycystycznej, a ponadto rozbudowano park wokół pałacu. Pałac spalony przez wojska radzieckie w roku 1945 nie został odbudowany.

Pałac Zatonie

Palmiarnia Zielonogórska

Palmiarnia położona jest na szczycie Winnego Wzgórza. W Palmiarni znajduje się ok. 150 gatunków roślin ze strefy równikowej i zwrotnikowej. Otoczona jest Parkiem Winnym porośniętym winoroślami.  Znajduje się tutaj XIX-wieczny domek winiarza. Na schodach prowadzących na szczyt Winnego Wzgórza znajduje się rzeźba Hansa Krückeberga przedstawiająca młodzieńca ze źrebięciem.

Dom Winiarza tzw. Palmiarnia by Tb808 – Own work, CC BY-SA 3.0
Dom Winiarza i winnica by Pluszooowa – Own work, CC BY-SA 3.0 pl
Chłopiec ze źrebięciem – pomnik wykonany przez berlińskiego rzeźbiarza Hansa Krückeberga by Skarabeusz – Own work, CC BY-SA 4.0

Mury obronne w Zielonej Górze

W mieście zachowały się fragmenty murów obronnych z cegły i kamienia polnego z XIV w. Wieża Łaziebna (Głodowa) z 1487 r. ma 35 m wysokości. W czasach średniowiecznych wieża służyła jako więzienie.

Wieża Łaziebna (Głodowa) – jeden z najstarszych zabytków miasta by LZG – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Ratusz z krzywą wieżą

Ratusz został wybudowany w XV w. w stylu gotyckim. Codziennie o 12:00 z przekrzywionej wieży ratusza (wys. 54 m ) odgrywany jest hejnał miasta pt. „Hymn Ziemi Lubuskiej”.

Ratusz – po lewej stronie widoczne jest południowe wejście do kościoła MB Częstochowskiej by LSH – Own work, CC BY-SA 4.0

Stare Miasto

Zielona Góra z racji niewielkich zniszczeń wojennych (miasto w 1945 r. poddało się) zachowała całą przedwojenną zabudowę miejską. Na Starym Mieście znajduje się wiele budynków o unikalnej architekturze – dzieła berlińskich architektów, jak np. teatr zaprojektowany przez Oskara Kaufmanna.

Stary Rynek Autorstwa LZG – Praca własna, CC BY-SA 4.0
Deptak ul. Żeromskiego Autorstwa LZG – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Tradycje winiarskie

Zielona Góra znana jest jako polska stolica wina. Dawniej był to najdalej wysunięty na północ obszar w Europie z uprawą winorośli. Prawdopodobne początki tradycji winiarskich miasta sięgają 1150 roku, kiedy to do Zielonej Góry przybyli osadnicy z Frankonii, którzy przywieźli sadzonki oraz umiejętności uprawy winnej latorośli. Z czasem w Zielonej Górze i okolicy powstało bardzo wiele winnic. W 1826 August Grempler, wraz z dwoma współpracownikami, założył w Zielonej Górze pierwszą w Niemczech wytwórnię wina musującego. W okresie międzywojennym w okolicach Zielonej Góry istniało ok. 300 hektarów winnic.

Odrodzenie winiarstwa w III RP rozpoczęło się już w latach 80. XX wieku, kiedy to powstały Winnica „Kinga” i Winnica „Jędrzychów”. Współcześnie w całym regionie lubuskim istnieje ponad 100 winnic.

Współczesna piwniczka winiarska na Winnym Wzgórzu by LZG – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Kaplica na Winnicy

Kaplica na Winnicy została wzniesiona ok. 1314 roku jako wotum za opiekę nad mieszkańcami Zielonej Góry, którzy przeżyli epidemię dżumy. W latach 70. XIX wieku obiekt był własnością zielonogórskiego winiarza, który po przebudowaniu kaplicy prowadził w niej wyszynk wina  Kiedyś kaplica była położona na wzgórzu wśród winnic, dziś ukryta jest wśród zabudowy mieszkalnej w cieniu współczesnego kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Obecnie jest też miejscem celebracji przedsoborowej mszy św. po łacinie tzw. mszy trydenckiej. Ze szczytu wzgórza w pobliżu kaplicy można podziwiać widoki na zalesione stoki Wału Zielonogórskiego oraz pradolinę Czarnej Strugi i Śląskiej Ochli.

Kaplica na Winnicy by Tb808 – Own work, CC BY-SA 3.0

Wieża Braniborska

Wieża Braniborska powstała w 1860 r. jako restauracja-winiarnia z wieżą widokową, obecnie jest to obserwatorium astronomiczne Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Wieża Braniborska by Tb808 – Praca własna, CC BY-SA 3.0

Lubuskie Centrum Winiarstwa w Zaborze

W 2015 w podzielonogórskim Zaborze powstała 33-hektarowa Winnica Samorządowa – największa winnica w Polsce. Tuż obok znajduje się Lubuskie Centrum Winiarstwa.

Lubuskie Centrum Winiarstwa w Zaborze, źródło: www.centrumwiniarstwa.pl/

Pałac Zabór

Barokowy pałac pochodzi z 1677 roku, został przebudowany w XVIII w.. Od XVIII w. własność hrabiów Cosel, potem rodu Schönaich-Carolath. Ostatnią właścicielką pałacu przed II wojną światową była druga żona ostatniego cesarza Niemiec, Wilhelma II Hohenzollerna, Hermina, mieszkająca w pałacu do kwietnia 1945 roku. Od 1956 r. w pałacu mieściło się prewentorium przeciwgruźlicze dla dzieci, a obecnie Centrum Leczenia Dzieci i Młodzieży.

Zamek Zabór by Skarabeusz – Own work, CC BY-SA 4.0
Zamek Zabór by Mohylek – Own work, CC BY-SA 3.0

Pałac Przytok

W Przytoku mieści się neorenesansowy pałac z połowy XIX w., obecnie ośrodek wychowawczy.

Pałac w Przytoku

Pałac Nowy Kisielin

Barokowy pałac w Nowym Kisielinie pochodzi z XVIII w., obecnie jest własnością Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Pałac Nowy Kisielin by Krzysztof Słowiński. NID, CC BY-SA-NC 3.0

Pałac Stary Kisielin (Zielona Góra)

W Starym Kisielinie znajduje się pałac z końca XVIII w.

Pałac Stary Kisielin by Mohylek – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Skansen Etnograficzny Ziemi Lubuskiej w Ochli.

Skansen zajmuje teren 13 ha w południowej części Zielonej Góry, na osiedlu Ochla. Na swym obszarze mieści prawie 8 000 zabytków kultury ludowej i eksponatów, w tym ponad 100 obiektów nieruchomych. Prezentowane są tu zabytki z czterech historycznych regionów: Zachodniej Wielkopolski, Wschodnich Łużyc, Dolnego Śląska i tzw. obszaru środkowo-lubuskiego.

Skansen w Ochli, wieża winiarska z Budachowa
Skansen w Ochli by Asiasmok – Own work, CC BY-SA 3.0 pl

Skansen w Ochli by Asiasmok – Own work, CC BY-SA 3.0 pl

Skansen w Ochli by Asiasmok – Own work, CC BY-SA 3.0 pl

Skansen w Ochli by Asiasmok – Own work, CC BY-SA 3.0 pl

Skansen w Ochli by MOs810 – Own work, CC BY-SA 3.0

Kuchnia regionalna

Na terenie skansenu w Ochli działa karczma oraz łowisko ze smażalnią ryb.

W zielonogórskiej palmiarni mieści się restauracja z salami konsumpcyjnymi pośród tropikalnej roślinności.

Dom Winiarza tzw. Palmiarnia By August kazimierz – Own work, CC BY 3.0

W Zaborze, w przysiółku Łaz znajduje się kilka wielkich winiarni, które produkują świetne wino i prowadzą sklepy. W tych miejscach mamy też możliwość degustacji wina.

Restauracja Winnica Ingrid, źródło: www.winnicaingrid.pl/

Pożyteczne informacje

  • Najbardziej znane winiarnie w Łazie (Zaborze): Trojan, Miłosz, Ingrid, Żelazny, Julia, Senator, Vae Soli, Equus, Międzypole, Bachusowe Pole.
  • Muzeum  Etnograficzne Ziemi Lubuskiej w Ochli,  Zielona Góra, ul. Ochla-Muzealna 5

Zaplanuj wycieczkę