Szczypta historii

Bory Tucholskie leżą na Kaszubach w południowej części Pomorza Gdańskiego na pograniczu z Kociewiem i Krajną. Okolice Chojnic już w 1309 roku zostały zajęte przez Krzyżaków. Od czasu II pokoju toruńskiego (1466 r.), aż do zaborów, tereny te należały do Królestwa Polskiego. W 1772 r. zostały zajęte przez Prusy i poddane germanizacji. Po I wojnie światowej teren ten podzieliła granica. Chojnice, Jezioro Charzykowskie, Swornegacie i Konarzyny były po stronie polskiej, a Człuchów po niemieckiej. Łącznie, tereny na wschód od Brdy (Brusy) należały do Polski przez 681 lat, a tereny na zachód (Chojnice) przez 612 lat.

Dwór Czartołomie

W sąsiedztwie Parku Narodowego Bory Tucholskie znajduje się wielkie jezioro Charzykowskie i szereg ciekawych miejsc. Postanowiliśmy ulokować naszą bazę wypadową w ślicznym dworku we wsi Czartołomie. Dworek pochodzi z I poł. XIX w. i otoczony jest zarośniętym parkiem, w którym znajdują się m.in. unikatowe drzewiaste leszczyny. Właścicielka – pani Brygida przygotowała nam wspaniałe posiłki skomponowane z dań regionalnych. Skosztowaliśmy smacznych serów, wędlin i konfitur pochodzących od lokalnych producentów. Bardzo smakował nam chleb wypiekany przez właścicielkę. Stado kóz zapewniało mleko, z których pani Brygida robiła świetne sery.

Dwór Czartołomie
Drzewiaste leszczyny
Czartołomskie kozy

Park Narodowy „Bory Tucholskie”

Pojęcie Bory Tucholskie odnosi się do jednego z największych kompleksów borów sosnowych w Polsce rosnących na piaszczystej równinie sandrowej w dorzeczu Brdy i Wdy. W północno-zachodniej części lasów powstał jeden z najmłodszych polskich parków narodowych – Park Narodowy „Bory Tucholskie” utworzony w 1996 roku. 83% powierzchni Parku pokrywają lasy, głównie siedliska borowe (sosnowe). Bory zamieszkiwały kiedyś powszechnie głuszce. Niestety w 1975 roku mieszkaniec wsi Laski odstrzelił ostatniego głuszca zamieszkującego Bory, na pamiątkę czego ptak ten znalazł się w oficjalnym logo Parku.

Szlak Strugi Siedmiu Jezior 

Zaplanowaliśmy kilka wypraw turystycznych. Zaczęliśmy od pieszej wyprawy szlakiem Strugi Siedmiu Jezior (zielony szlak) prowadzącej pętlą po najciekawszych zakątkach Parku Narodowego.

Struga Siedmiu Jezior by MOs810 – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Z Czartołomia poszliśmy na północ poprzez piękne lasy pełne ptaków. We wsi Klosnowo zobaczyliśmy zabytkową, ale wciąż działającą wyłuszczarnię nasion. Wkrótce doszliśmy nad duże śródleśne jezioro Ostrowite i dalej do jeziora Jeleń, które obeszliśmy od północnej strony.

Jezioro Ostrowite by Przykuta, Wikimedia Polska, CC BY-SA 3.0

Za jeziorem Bełczak dotarliśmy do węzła szlaków (czarny i zielony szlak) gdzie zaczyna się ścieżka dydaktyczna (Pętla Lipnickiego), założona na dawnym wyrobisku torfu. Wędrując po drewnianej kładce znajdziemy tu unikatowe rośliny bagienno-torfowe takie jak rosiczki, a także grążele żółte i grzybienie białe. 

Jezioro Plęsno by MOs810 – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Dalej zielonym szlakiem obchodzącym jez. Plęsno trafimy na jego zachodnim krańcu na dąb Bartuś, który liczy sobie już 600 lat. Dąb posiada obwód 670 cm i wysokość około 25 metrów.

Dąb Bartuś by MOs810 – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Dotarliśmy do jez. Wielkie Gacno, gdzie znajduje się słynny most zakochanych w kształcie serca, na którym trzeba sobie zrobić selfie (pd.-wsch. brzeg jeziora)! 

„Sercowy” pomost nad jeziorem Wielkie Gacno by Bartek Bodak – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl

Swornegacie

W drugą wycieczkę (tym razem samochodową) wybraliśmy się do stolicy południowych Kaszub – Swornegaci. Nazwa Swornegacie pochodzi od dwóch kaszubskich słów: swory – czyli plecionego warkocza z korzeni sosnowych służącego do gacenia (umacniania) brzegów. Koniecznie trzeba tutaj zwiedzić Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego, posłuchać gwary kaszubskiej w sklepiku z pamiątkami regionalnymi.

Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego w Swornegaciach

W pobliskich Małych Swornegaciach mieliśmy okazję zobaczyć, jak podnoszony jest zwodzony most na kanale łączącym jez. Długie z Charzykowskim. 

Zwodzony most

Akwedukt Fojutowo

Największą atrakcją w tej części Borów Tucholskich jest skrzyżowanie rzek w Fojutowie. Zaparkowaliśmy samochód przy wielkim kompleksie turystycznym – Zajeździe Fojutowo. W parku znajdują się baseny, tężnie, stary wiatrak i atrakcje dla dzieci. Nieopodal znajduje się największa atrakcja regionu – skrzyżowanie rzek, unikatowy zabytek architektury hydrotechnicznej. Rzeczywiście, Wielki Kanał Brdy płynie tutaj akweduktem nad Czerską Strugą.

Skrzyżowanie rzek

Wielki Kanał Brdy

Wielki Kanał Brdy o długości 21 km zbudowali Prusacy w I połowie XIX wieku, w celu nawodnienia łąk czerskich leżących w Borach Tucholskich. Żeby zobaczyć początek Wlk. Kanału Brdy pojechaliśmy do Rytla, skąd 4 km szlakiem pieszym pomiędzy Brdą a Wlk. Kanałem Brdy można dotrzeć do zapory Mylof (możliwy też dojazd samochodem). Zapora zbudowana w roku 1848 utworzyła na Brdzie sztuczny zbiornik, który jest uważany za najstarszy zbiornik wodny na terenie Polski. Mieści się tutaj Zakład Hodowli Pstrąga, który oferuje wyśmienite świeże i wędzone pstrągi.

Kuchnia regionalna

Dalej udaliśmy się do Charzykowych położonych nad dużym malowniczym jeziorem. Obiad w barze “As” okazał się prawdziwą atrakcją – spróbowaliśmy pysznej zupy rakowej, która jest specjalnością zakładu! Także serwowane tam ryby były niezwykle smaczne.

Andrzej przy zupie rakowej

Krojanty

Ciekawym miejscem są Krojanty z odrestaurowanym dworem z XVIII/XIX w. (obecnie klinika rehabilitacyjna). To tutaj 1 września 1939 roku 18. pułk ułanów (dowódca – pułkownik Kazimierz Mastalerz) widząc w niewielkiej odległości oddział niemiecki w trakcie odpoczynku, wykonał szarżę siekąc szablami uciekających niemieckich żołnierzy. Na podstawie tej bitwy propaganda hitlerowska stworzyła zafałszowany mit szarżowania polskich ułanów na czołgi, który był także powielany w okresie PRL-u (m.in. w filmie Lotna w reż. Andrzeja Wajdy).

Dwór Krojanty by Zenobia Miszewska – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl

Pożyteczne informacje 

  • Dwór Czartołomie, pensjonat, 6 pokoi, śniadania, możliwość wynajmu rowerów, www.czartolomiedwor.pl/
  • Wyłuszczarnia Nasion Klosnowo, telefon 52 398 56 15