Szczypta historii

Święta Lipka leży w Barcji, w krainie zamieszkałej niegdyś przez pruskie plemię Bartów. Po podboju krzyżackim okolice te należały do zakonu krzyżackiego, a później do Księstwa Prus i w końcu do Niemiec. Barcja należy do Polski 75 lat, a doliczając czasy lenna (lata 1466-1657) to łącznie 266 lat. Czas państwa krzyżackiego to 450 lat, a czas pozostawania pod panowaniem pruskim i niemieckim to 244 lata.

Cudowna figurka Madonny z Dzieciątkiem

Początki kultu Matki Boskiej w Świętej Lipce sięgają XIV w. Według podań, skazaniec więziony w lochach kętrzyńskiego kościoła, dzięki natchnieniu Matki Bożej wyrzeźbił w drewnie figurkę Madonny z Dzieciątkiem. Po wykonaniu rzeźby został uwolniony, a swą figurkę zawiesił na lipie przy drodze z Kętrzyna do Reszla. Dla rzeźby, która zasłynęła cudami, wybudowano kapliczkę. W 1525 r. nastąpiła sekularyzacja Prus, wiara katolicka została zakazana (zaczął obowiązywać protestantyzm), a kult świętych uznano za zabobon. Kaplicę zniszczono, lipa została wycięta, a figurkę utopiono w Jeziorze Wirowym. Pomimo zniszczeń ludność nadal pielgrzymowała potajemnie. W 1618 r. katolicy odzyskali swobody wyznaniowe, a sekretarz króla Zygmunta III Wazy – Stefan Sadorski kupił ten teren i ufundował nową kaplicę.

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny

W 1693 r. z inicjatywy jezuitów na miejscu cudów wybudowano barokowy kościół. Ponieważ plac budowy znajdował się na bagnistym terenie, grunt trzeba było ustabilizować poprzez wbicie 10 000 pali z drewna olchowego. Kościół ma formę trójnawowej bazyliki z dwuprzęsłowym prezbiterium, czteroprzęsłowym korpusem nawy głównej i emporami nad nawami bocznymi.

Na fasadzie, przednich kaplicach oraz frontowym ramieniu krużganka ustawiono rzeźby dłuta rzeźbiarza Krzysztofa Perwangera przedstawiające św. Piotra i Pawła. Fasadę flankują dwie wieże ze strzelistymi hełmami z latarniami, na których umieszczono zegary wykonane w 1740 r. przez Johanna Albrechta z Królewca. Na osi środkowej kondygnacji fasady znajduje się nisza, w której umieszczono rzeźbę „Matka Boska na lipie” autorstwa reszelskiego rzeźbiarza Jan Christiana Schmidta.

W środkowej kondygnacji fasady znajduje się nisza, w której umieszczono rzeźbę „Matka Boska na lipie” autorstwa reszelskiego rzeźbiarza Jan Christiana Schmidta.

Wnętrze bazyliki

Wnętrze kościoła jest bogato dekorowane polichromią, m.in. malowidłami na sklepieniu z 1737 r., autorstwa Macieja Jana Meyera z fundacji biskupa T. Potockiego.

Krużganki i kaplice narożna

Kościół jest otoczony przez czworoboczny krużganek odpustowy, z czterema kaplicami narożnymi. W niszach kaplic i balustradzie krużganka znajdują się wykonane w 1748 r. czterdzieści cztery rzeźby przedstawiające przodków Jezusa Chrystusa.

Ołtarz

Ołtarz główny z 1714 r. to dzieło Krzysztofa Peuckera i Jana Dobla. W ołtarzu głównym honorowe miejsce zajmuje obraz Matki Bożej Świętolipskiej namalowany w 1640 r. przez Bartłomieja Pensa (obraz ten jest kopią obrazu Matki Bożej Śnieżnej z kościoła Santa Maria Maggiore w Rzymie). Obraz osłonięty jest srebrną sukienką wykonaną przez złotnika z Królewca Samuela Grew (1720). Środkowy obraz w ołtarzu głównym Nawiedzenia NMP i górny Wniebowzięcia NMP na malowane są przez Piotra Kolberga w 1725 r.

Na pozostałych ośmiu ołtarzach bocznych obrazy malowane są przez kilku autorów, w tym Marcina Altomonte. Za najlepszy jego obraz Świętej Lipce uważa się obraz „Matka Boża pod Krzyżem” z 1699 r. umieszczony w ołtarzu Matki Bożej Bolesnej. Prawdopodobnie jest to podarowane przez króla Jana III Sobieskiego wotum po zwycięstwie pod Wiedniem.

Organy

Organy z 1721 r. wykonane zostały przez Jana Josua Mosengla z Królewca. Organy posiadają 40 głosów i ruchome figurki, a prospekt organowy wykonał snycerz z Reszla – Krzysztof Peucker. Ich uruchomienie doprowadziło do powstania szkoły muzycznej działającej w latach 1722-1909, a jednym z jej absolwentów był Feliks Nowowiejski.

Ambona

Ambona wykonana w 1700 przez K. Peuckera ozdobiona płaskorzeźbami ze scenami biblijnymi.

Skarbiec

Święta Lipka posiada bogaty skarbiec.

Łosiery

Łosiera to w gwarze warmińskiej pielgrzymka. Prawdopodobnie nazwę swą bierze od słowa „ofiara”. Polscy Warmiacy często chodzili na łosiery do Gietrzwałdu (8 września na Dzień Narodzenia Najświętszej Panny Marii), Bartąga na kiermas (czyli odpust Opatrzności Bożej), do Klewek na św. Rocha, do Stoczka, Krośna oraz Świętej Lipki. W pielgrzymkach uczestniczyły zwykle całe wsie, a przynajmniej po jednej osobie z każdej rodziny.

Trakt pielgrzymkowy z Reszla do Świętej Lipki

Od XV wieku szli pieszo drogą z Reszla do Świętej Lipki w „łosierach” pątnicy do Sanktuarium Maryjnego w Świętej Lipce. Po hołdzie pruskim w 1525 r., trakt łączył katolicką Warmię (Reszel) z protestanckimi Mazurami (Św. Lipka). W czasach biskupa Krzysztofa Andrzeja Szembeka, w 1735 r., zostały wybudowane po obu stronach traktu barokowe kapliczki różańcowe z piaskowca, wykonane przez rzeźbiarza Jana Freya. Aleja liczy 6 km długości i jest wysadzana wiekowymi lipami.

Praktyczne informacje

• Bazylika w Świętej Lipce, otwarta w godz. 6:30 – 20:00, koncert organowy co kilka godzin