Barcja (Dolne Prusy)

Krzyżacy sprowadzeni w 1226 r. przez Konrada I Mazowieckiego na ziemię chełmińska podbili najpierw Powiśle (Pomezanię) i Warmię. Po upadku I powstania pruskiego (w 1242 r.) rozpoczęły się najazdy krzyżackie na ziemie Bartów i Natangów. W latach 1251–1252 opanowano całe terytorium Barcji i dla umocnienia władzy zbudowano zamki w Bartoszycach i Reszlu. Wkrótce doszło do wybuchu II powstania pruskiego (1260 – 1273). Diwan – wódz Barcji oblegał przez 4 lata zamek w Bartoszycach. Uciekający Krzyżacy spalili Reszel. Po stłumieniu powstania, Barcja została włączona do państwa zakonu krzyżackiego.

Tereny Barcji i Natangii, czyli nizinny obszar dorzecza Pregoły i dolnego biegu Łyny nazwano Prusami Dolnymi (główne miasta to Królewiec, Bartoszyce, Węgorzewo, Barciany i Kętrzyn). W wyniku wojny trzynastoletniej (1454-1466) Prusy Dolne stały się lennem Polski. Po sekularyzacji Zakonu w 1525 r. wprowadzono urzędowo protestantyzm (w odróżnieniu od sąsiedniej katolickiej Warmii). Prusy do 1657 r. pozostawały lennem Królestwa Polskiego, a później były częścią Królestwa Prus. Barcja należy do Polski 75 lat, a doliczając czasy lenna (lata 1466-1657) to łącznie 266 lat. Czas państwa krzyżackiego to 450 lat, a czas pozostawania pod panowaniem pruskim i niemieckim to 244 lata.

Zamek krzyżacki w Barcianach

Barciany były stolicą pruskiego plemienia Bartów. W 1250 terytorium to wraz z resztą Prus Dolnych zostało zajęte przez zakon krzyżacki. Wielki mistrz Winrych von Kniprode postanowił utworzyć w Barcianach nowe komturstwo i wybudować duży zamek. Prace zakończono pod koniec XIV w.

Zamek w Barcianach
Zamek w Barcianach
Zamek w Barcianach by Ludwig Schneider / Wikimedia. – Praca własna, CC BY-SA 3.0
Barciany, brama zamku krzyżackiego, fot. Marta Szymaniuk, NID, CC BY-SA-NC

Pochodzący z wczesnego średniowiecza kamienny posąg „Baba”, który pozostawili po sobie Prusowie, stał do 1945 r. przed barciańskim zamkiem. Dziś jego replika znajduje się na dziedzińcu zamkowym w Olsztynie. Z posągiem związana jest legenda o wodzu Barto, który skamieniał z rozpaczy na wieść o zajęciu przez Krzyżaków ziemi barciańskiej.

Baba pruska z Barcian (na dziedzińcu zamku w Olsztynie) by Margoz – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Kościół Niepokalanego Serca NMP w Barcianach

Kościół Niepokalanego Serca NMP to XIV-wieczny gotycki kościół jednonawowy. W kościele znajduje się ołtarz ufundowany przez Rautterów w 1643 r. oraz pochodzące z 1750 r. organy wykonane przez A. G. Caspariniego i malarza Adolpha.

Kościół w Barcianach by Ludwig Schneider / Wikimedia. – Praca własna, CC BY-SA 3.0
Wnętrze kościoła by Ludwig Schneider / Wikimedia. – Praca własna, CC BY-SA 3.0

Pałac w Drogoszach

Pałac rodu von Dönhoff wybudowano w 1714 r. w stylu barokowym. Pałac jest jednym z trzech największych, tzw. królewskich, pałaców Prus Wschodnich. Pałac posiada dwie kondygnacje na całej długości fasady z czetrokolumnowym portykiem w porządku jońskim z trójosiowym ryzalitem. W lewym skrzydle pałacu od reprezentacyjnego wejścia znalazła się kaplica i ogród zimowy. W prawym skrzydle pałacu znajdowały się apartamenty dla gości i teatr. Pałac położony jest w parku krajobrazowym dochodzącym do rzeki Guber.

Pałac w Drogoszach, fot. Joanna Piotrowska, NID, CC BY-SA-NC
Elewacja ogrodowa pałacu by Ralf Lotys (Sicherlich) – Praca własna, CC BY 2.5

Pałac ma aż 12 kominów, 52 pokoje oraz 365 okien – wszystkie te elementy budowli nawiązują do kalendarza. W lewym skrzydle znajduje się kaplica pałacowa. Budynek otacza duży, piękny park.

Drogosze, park, fot. Marta Szymaniuk, NID, CC BY-SA-NC 3.0

Kościół Matki Bożej Ostrobramskiej w Drogoszach

Kościół Matki Bożej Ostrobramskiej w Drogoszach został wybudowany w XIV w. W 1742 r. od północy kościoła dobudowano kaplicę grobową Denhofów, na frontonie której umieszczono popiersie Bogusława Fryderyka Denhofa (budowniczy pałacu. Obok kościoła znajduje się budynek barokowej plebanii z XVIII w.

Kościół w Drogoszach by Ralf Lotys (Sicherlich) – Praca własna, CC BY 2.5

Pałac w Jegławkach

w XIV wieku zbudowano tu krzyżacki zamek myśliwski. W latach 1821-1944 majątek ziemski w Jegławkach należał do rodziny Siegfried. Neogotycki pałac zbudowano w 1848 r. wykorzystując pozostałości starszej budowli. Pałac zdobiony jest dwoma wieżami i dwoma ryzalitami.

Pałac w Jegławkach
Pałac w Jegławkach

Pałac w Rodelach

W okresie XVII-XIX w. Rodele były własnością rodu von Schwerin. Eklektyczny pałac w Rodelach wybudowany został w 1861 r. Pałac wzniesiony został na rzucie prostokąta, jako budowla dwupoziomowa. Na osi wzdłużnej pałacu od strony frontowej i parku znajdują się dwa ryzality.

Pałac w Rodelach by Ralf Lotys (Sicherlich) – Fotografia własna, CC BY 2.5

Kościół w Windzie

Wieś założona przez komtura Fryderyka von Wendena. Od nazwiska komtura przyjęta została stara nazwa wsi – Wenden. Kościół gotycki pochodzi z pierwszej połowy XV w, wieża (w górnej części drewniana, w dolnej czteroczłonowa murowana) z 1843 r. Wystrój wnętrza pochodzi z XVIII w. Świadectwem czasów reformacji jest drewniana empora na słupach.

Kościół w Windzie
Kościół w Windzie

Pałac w Silginach

Neoklasycystyczny pałac został  wybudowany w 1836 r. dla rodziny von Egloffsteinów. Architektura pałacu nawiązywała do włoskiej architektury pałacowej. Pałac znajduje się obecnie w stanie ruiny.

Pałac w Silginach

Kościół w Mołtajnach

W Mołtajnach znajduje się gotycki kościół z XV w. ze schodkowym szczytem. Kilkaset metrów od kościoła w Mołtajnach można znaleźć ruiny późnobarokowego pałacu, który należał do rodziny do rodziny von Egloffsteinów. Pałac został zbudowany w 1782 r. Budynek przetrwał wojnę lecz spalił się w 1983 r.

Kościół w Mołtajnach by Ralf Lotys (Sicherlich) – Praca własna, CC BY 3.0
Kościół w Mołtajnach, fot. J. Piotrowska, NID, CC BY-SA-NC 3.0

Pałac w Wielewie

W Wielewie znajduje się rokokowy pałac rodziny von Rautterów. We wsi jest też neogotycki zajazd z 1860 r.

Pałac w Wielewie by Andrzej Gondek, Licencja: CC BY-SA 4.0

Pałac w Skandławkach

W Skandławkach znajduje się klasycystyczny pałac z pierwszej połowy XIX w. rodziny Siegfried.

Pałac w Skandławkach by © Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0

Cerkiew w Asunach, dawny kościół katolicki i luterański

W Asunach znajduje się gotycki kościół z końca XIV w. W latach 1525–1945 kościół był świątynią luterańską, a później znów katolicką. W 1958 r. kościół przekazano na cerkiew greckokatolicką. Świątynia posiada schodkowe szczyty, wystrój cerkwi pochodzi z XVII w.

Cerkiew greckokatolicka w Asunach by Ralf Lotys (Sicherlich) – Praca własna, CC BY 2.5

Pałac w Skierkach

Pałac rodziny von Schwerinów pochodzi z XIX/XX w.

Pałac w Skierkach, fot. Mieczysław Kalski, www.encyklopedia.warmia.mazury.pl/

Folwark w Warnikajmach

Warnikajmy były w posiadaniu rodu Egloffsteinów. Na początku XX w. zbudowano tu neogotycki zamek z fortyfikacjami. Folwark został upodobniony do warownego przedzamcza z wieżą bramną, krużgankami od strony dziedzińca oraz basztami. Zamek został zlicytowany za długi właścicieli i rozebrany dla pozyskania cegły.

Brama wjazdowa do „zamku”
Dziedziniec folwarczno-zamkowy, fot. Adam Płoski. www.encyklopedia.warmia.mazury.pl/