Wybraliśmy się na Mazury. To bardzo nieprecyzyjna nazwa. Pojawiła się dopiero na początku XIX w. dla określenia południowej części Prus Wschodnich zamieszkałych przez polskojęzyczną ludność wyznania ewangelickiego. Możemy tutaj prześledzić skomplikowane uwarunkowania dziejów staropruskich, krzyżackich, pruskich, niemieckich i współczesnych oraz nakładające się podziały administracyjne i religijne w wyniku których ukształtowało się wiele regionów historycznych. Jak zróżnicowana mozaika regionów powstała, świadczy m.in. czas przynależności do Polski wynoszący  dla Warmii 381 lat, a Mazur 75 lat. Tereny te, głównie z powodu najbardziej na wschód wysuniętego położenia były pomostem dla Prus, Niemiec i Napoleona do działań wojennych w kierunku Rosji. Tutaj też, ponad głową Polski, miały miejsce zdarzenia pieczętujące współpracę Prus i Rosji.

Fryderyk I Hohenzollern

Fryderyk I Hohenzollern urodził się w 1657 w Królewcu. Od 1688 r. był elektorem Brandenburgii. Od początku panowania Fryderyk planował uzyskać koronę królewską, czym podniósłby prestiż swojego dworu i zaznaczył suwerenność swojej władzy. W 1701 r, w Królewcu koronował się na „króla w Prusach” przyjmując imię Fryderyka I. Tytuł królewski oznaczał pełną suwerenność Fryderyka w Prusach Książęcych (czyli m.in. na Mazurach) i ostateczne zerwanie jakiejkolwiek zwierzchności lub praw Rzeczypospolitej do tego terytorium, jej niegdysiejszego lenna. Fryderyk I był jedynym królem Prus, który płynnie mówił po polsku. Fryderyk I starał się przyspieszyć proces integracji poszczególnych części państwa prusko-brandenburskiego z dwoma centrami administracyjnymi w Berlinie i Królewcu.

Bursztynowa komnata

W 1701 r. Fryderyk I Hohenzollern zamówił wykonanie bursztynowego wystroju gabinetu w swoim podberlińskim pałacu Charlottenburg u mistrza bursztyniarskiego z Gdańska, Andreasa Schlütera. Pierwszym z realizatorów dzieła był Gottfried Wolfram, a później Gottfried Turau i Ernest Schacht – mistrzowie gdańskiego cechu. Prace nad komnatą trwały jedenaście lat.

Dzieło było imponujące: ściany pokoju o wymiarach 10,5 × 11,5 m pokrywały precyzyjnie dobrane i obrobione kawałki bursztynu. Tworzyły płaskorzeźby, herby itp. W 1716 r. car Piotr I Wielki w czasie wizyty w Prusach, zachwycony arcydziełem, otrzymał je w podarunku od Fryderyka Wilhelma jako dowód przyjaźni i potwierdzenie zawartego sojuszu. Dar trafił do Petersburga – najpierw do Pałacu Letniego, a później Zimowego. Od 1743 gabinet rozbudowywano – m.in. dodano kandelabry, lustra, a także meble. W 1755 r. carowa Elżbieta przeniosła komnatę do pałacu w Carskim Siole. Obecnie w pałacu Katarzyny w Carskim Siole znajduje się kopia zaginionej Bursztynowej Komnaty, ukończona w 2003 r. Prace nad rekonstrukcją komnaty rozpoczęto w 1979 r. i prowadzono je na podstawie zachowanych zdjęć i dokumentów.

Wojenne losy Bursztynowej Komnaty

W 1941 r. komnata została zrabowana przez Niemców z Carskiego Sioła i przewieziona zamku w Królewcu. Armia Czerwona zdobyła królewiecką twierdzę 9 kwietnia 1945, ale Bursztynowej Komnaty nie odnaleziono. Skrzyń z Bursztynową Komnatą szukały przez lata tysiące amatorów, urzędnicy ministerstw kultury Polski, Niemiec (tak Wschodnich, jak i Zachodnich) i ZSRR oraz służby specjalne. Jeden z tropów prowadził do Mamerek.

Mamerki

Nad brzegiem jeziora Mamry w Mamerkach powstała w czasie II wojny światowej ogromna kwatera Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych, największy obiekt na terenie Warmii i Mazur. Było to całe miasteczko z siecią ulic, dworcem kolejowym, nieodległym lotniskiem, elektrownią i około 220 bunkrami, w tym 30 ciężkimi schronami żelbetowymi.

Trop prowadzący do Mamerek mógł wskazać przebywający w polskim więzieniu Erich Koch, gauleiter Prus Wschodnich, który zapewne zlecił demontaż Komnaty, zapakowanie w skrzynie, wywiezienie lub ukrycie. Prawdopodobnie nadzieja na uzyskanie od niego informacji o Komnacie sprawiła, że mimo skazania go na karę śmierci uniknął egzekucji (zmarł w 1986 r. w więzieniu w Barczewie).

W latach 2016–2017 w Mamerkach poszukiwano Bursztynowej Komnaty. Od maja 2018 r. w Mamerkach można zwiedzać replikę pomieszczenia Bursztynowej Komnaty – 60 m2 ekspozycji. Replika została wykonana z wielką dokładnością przez renomowaną pracownię artystyczną specjalizującą się w odtwarzaniu zaginionych dzieł sztuki światowej.

Jak mogły wyglądać elementy Bursztynowej Komnaty?

Jak mogły wyglądać elementy Bursztynowej Komnaty uzmysławia wystawa, która odbyła się w AGH w Krakowie w kwietniu 2016 r.

Bursztynowa ekspozycja na zamku w Malborku

Bursztyn jest wielkim bogactwem regionów Morza Bałtyckiego. Piękna ekspozycja wyrobów z bursztynu znajduje się na zamku w Malborku.

Bursztynowy ołtarz w kościele św. Brygidy w Gdańsku

Przepięknym tworem bursztynników jest ołtarz w kościele św. Brygidy w Gdańsku. Ołtarz był zamówiony przez proboszcza ks. Henryk Jankowskiego. Ołtarz mierzy 11 m wysokości. Został on zaprojektowany przez prof. Stanisława Radwańskiego i wykonany przez bursztynnika Mariusza Drapikowskiego. W centrum znajduje się bursztynowy wizerunek Matki Bożej – Opiekunki Ludzi Pracy namalowany przez ks. Franciszka Znanieckiego po masakrze grudniowej z 1970 roku. Ołtarz odsłonięto 16 grudnia 2017.