Szczypta historii

Ziemia sanocka należała do Polski od czasów Mieszka I. W XI w. weszła w skład Rusi Kijowskiej. W XII-XIII była w rękach węgierskich. W 1340 r. prawem spadku posiadł te ziemie Kazimierz III Wielki i włączył do swego Królestwa. Osadnicy ruscy i wołoscy zaczęli się osiedlać na ziemi sanockiej w XV w. i dali oni początek ludności łemkowskiej i bojkowskiej. Ziemia sanocka przynależy do Polski przez 553 lata.

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku to pierwsze i największe pod względem liczby zgromadzonych obiektów muzeum etnograficzne w Polsce. Park etnograficzny powstał 1958 r. i zajmuje powierzchnię 38 ha.

Muzeum prezentuje kulturę ludową pogranicza na obszarze pogórzy oraz wschodniej części polskich Karpat (Bieszczady, Beskid Niski). Są to tereny, które do lat czterdziestych zamieszkane były przez kilka grup etnograficznych, z których Pogórzanie i Dolinianie są grupami polskimi, a Bojkowie i Łemkowie są grupami rusko-wołoskimi. Ci ostatni zostali przesiedleni na ziemie odzyskane w ramach akcji Wisła i ich osadnictwo w Bieszczadach i na Pogórzu praktycznie wygasło. Zgodnie z powyższym podziałem na terenie skansenu zorganizowano sektory tematyczne. Zauważmy, że w tym podziale zabrakło społeczności żydowskiej, rozproszonej po całej ziemi sanockiej. Aby to nadrobić, ostatnio w skansenie pojawiła się drewniana synagoga z Połańca, w której będzie odtworzone wnętrze świątyni (bima, aron ha-kodesz).

Sektor bojkowski

Bojkowie zamieszkiwali południowo-wschodnią część ziemi sanockiej (Bieszczady). W budownictwie cerkiewnym charakterystyczna była trójwewnętrzna świątynia pokryta oddzielnymi bezkalenicowymi dachami (namiotami) z widocznymi uskokami. Taki typ cerkwi nazywany jest bojkowskim. W skansenie mamy cerkiewkę św. Onufrego z Rosolina z 1750 r.

W bojkowskiej architekturze wiejskiej występowała głównie zagroda jednobudynkowa o konstrukcji zrębowej, półtora lub dwutraktowa, gdzie pod jednym dachem znajdowała się część mieszkalna, gospodarcza i inwentarska. Wąskie i długie chałupy zwane chyżami, były budowane z drewna jodłowego ze słomianym czterospadowym dachem.

Sektor łemkowski

Łemkowie zamieszkiwali tereny Beskidu Niskiego. Wieś łemkowska składała się z zagród jednobudynkowych, służących zarówno ludziom, jak i zwierzętom. Funkcję stodoły pełnił obszerny strych. Chaty drewniane są o konstrukcji zrębowej, Przed I wojną światową chałup kurnych (bez komina) było we wsiach łemkowskich ponad 90%.

W sektorze łemkowskim znajdziemy cerkiew z 1801 r., przeniesiona tutaj ze wsi Ropki k. Gorlic. Reprezentuje ona charakterystyczny dla całej zachodniej Łemkowszczyzny typ cerkwi, z charakterystycznym wspólnym dachem i wysoką wieżą.

Sektor dworski

Najważniejszym obiektem w sektorze jest drewniany dwór ze Święcian k. Jasła.

Sektor pogórzański

Pogórze to tereny rozpościerające się w okolicach Gorlic, Dukli, Krosna i Jasła. W skansenie znajdziemy kilkanaście zagród, budynki przemysłowe i drewniany kościół.

Typowym drewnianym kościołem z obszaru Pogórza jest świątynia św. Mikołaja z Bączala Dolnego.

Dolinianie

Dolinianie zamieszkiwali tereny wokół Sanoka i Leska.

Rynek Galicyjski

Rynek Galicyjski to najbardziej znana część skansenu. Zrekonstruowano tutaj historyczny galicyjski rynek z przełomu XIX i XX wieku ze wszystkimi jego funkcjami.

Sektor przemysłowy

W skansenie znajduje się kilka obiektów przemysłowych – tartaki i kuźnie.  

Najważniejszą częścią sektora przemysłowego stanowi górnictwo naftowe. Województwo podkarpackie jest najstarszych ośrodkiem górnictwa naftowego na świecie, rafinerie oraz kopalnie ropy naftowej istniały tu już przed rokiem 1884. To tutaj działał ojciec górnictwa naftowego – Ignacy Łukasiewicz.

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu

Oddziałem terenowym sanockiego muzeum jest Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu. Jest to jedna z najstarszych drewnianych cerkwi w Polsce, pochodzi z 1659 roku. Jest to świątynia zbudowana z drewna jodłowego, o konstrukcji zrębowej. Nad nawą znajduje się charakterystyczna ośmioboczna kopuła na tamburze, z pseudolatarnią.

Kuchnia regionalna

Kuchnię regionalną posmakujemy w Gospodzie pod Białą Górą znajdującej się przed wejściem do skansenu w Sanoku.

Pożyteczne informacje

• Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku otwarte jest przez cały rok.
• Gospoda pod Białą Górą, Muzeum Budownictwa Ludowego, Rybickiego 3, Sanok