Szczypta historii

Ziemia leska należała do Polski od czasów Mieszka I. W XI w. była częścią Rusi Kijowskiej, a w XII-XIII była w rękach węgierskich. W 1340 r. Kazimierz III Wielki włączył te ziemie do Korony. Ziemia leska przynależy do Polski łącznie przez 553 lata.

Zamek Sobień

W czasach księstwa halicko-wołyńskiego w XIII w. powstała warownia strzegąca szlaku wzdłuż doliny Sanu. W roku 1389 zamek został nadany przez Władysława Jagiełłę rycerskiemu rodowi Kmitów. Piotr Kmita w roku 1417 gościł na zamku króla Władysława Jagiełłę ze świeżo poślubioną Elżbietą z Pileckich Granowską (ślub odbył się w Sanoku). Zamek Sobień został zniszczony w 1474 r. przez wojska węgierskie.

Lesko

Powstanie Leska w XIV w. (prawa miejskie XV w.) jest też związane z rodem Kmitów. Około 1507 r. Kmitowie, ze względu na zniszczenie przez Węgrów w 1474 zamku w Sobniu, przenieśli tu centrum administracji swych rozległych dóbr. Pierwszą murowaną budowlą w mieście był kościół pw. Nawiedzenia NMP wzniesiony w 1539 r. W połowie XVI w. Piotr Kmita wybudował także zamek i cerkiew. Miasto zostało otoczone wałami obronnymi i posiadało zwodzone mosty w głównych bramach – Lwowskiej i Węgierskiej. Lesko związane jest Konfederacją Barską. W 1769 pod Hoszowem w bitwie z Rosjanami zostaje ranny Franciszek Pułaski komornik bielski, rotmistrz przemyski konfederacji barskiej (stryjeczny kuzyn Kazimierza Pułaskiego), którego przewieziono na zamek leski, a po śmierci w dniu 18 sierpnia 1769 r. został pochowany w kaplicy św. Antoniego, kościoła pw. Nawiedzenia NMP w Lesku. Od 1772 Lesko znalazło się pod zaborem austriackim.

Kościół farny Nawiedzenia NMP w Lesku

Kościół farny Nawiedzenia NMP, wzniesiony w 1539 r., ma w swej historii przekształcenie w II połowie XVI w. na zbór kalwiński przez Stanisława Stadnickiego (aż do połowy XVII w.). Obok kościoła stoi barokowa dzwonnica z 1765 r.

Zamek Leski

Zamek Kmitów pochodzi z 1507 r., w kolejnych wiekach był własnością Stadnickich, Mniszchów i w końcu Krasickich (aż do 1944 r.). Obecnie mieści się w nim hotel. Zamek został znacznie rozbudowany w I połowie XVII wieku przez Stadnickiego, a zniszczony przez Szwedów (1702 r.).

Synagoga w Lesku

Po okresie rozbiorów Lesko powróciło do Polski. W 1921 ok. 63% ogółu ludności (ok. 2400) stanowili Żydzi. Warto zobaczyć dawną synagogę z przełomu XVI i XVII w. Została ona zniszczona w czasie II wojny św., obecnie mieści się w niej galeria sztuki.

Ciemne czasy okupacji

W 1939 r. pod Leskiem walki obronne z nacierającymi wojskami hitlerowskimi toczyła 3 Brygada Górska. Wkraczających do miasta 10 września Niemców ukraińska część ludności witała serdecznie. Zjechali tu Ukraińcy z całej okolicy ubrani w stroje narodowe i przyozdobieni niebiesko-żółtymi kokardkami. Wkraczający Niemcy pozwalali Ukraińcom na bezkarne rabunki i gwałty. Zgodnie z paktem Ribbentrop-Mołotow, okupanci ustalili granicę rozbioru na Sanie i 28 września 1939 r. z miasta wycofały się oddziały niemieckie, a miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną. Wokół miasta powstała linia betonowych bunkrów (Linia Mołotowa), zniszczona przez wojska słowacko-niemieckie latem 1941 r. Lesko zostało wyzwolone przez sowietów w 1944 r. Z 9 na 10 maja 1946 pod wzgórzem Sobienia rozegrała się jedna z większych potyczek partyzanckich po II wojnie światowej. Dowodzony przez kapitana Jarosza pociąg pancerny stoczył bój z połączonymi sotniami Bira, Stacha i Chrina, które zaatakowały posterunki SOK na odcinku Załuż – Olszanica.

Ratusz w Lesku

Ratusz miejski pochodzi z 1894 r.

Kamień Leski

Niedaleko od Leska na wzgórzu we wsi Glinne znajduje się charakterystyczna formacja skalna zwana Kamieniem Leskim. Jest ona wychodnią gruboziarnistego piaskowca krośnieńskiego, twardego i odpornego na wietrzenie. Główna skała wznosi się około 20 m ponad kulminację wzgórza. Posiada nieco dziwny kształt będący wynikiem zarówno erozji, jak i działalności człowieka. Od północnej strony znajdował się dawniej kamieniołom, po którym pozostała głęboka niecka wyrobiska oraz wysoka skalna ściana. Na szczycie skały znajduje się żelazny krzyż postawiony w 1978 r.

Zapora w Solinie

Budowę zapory w Solinie na Sanie rozpoczęto w 1960 r. Zapora ma 81,8 m wysokości i 664 m długości, co powoduje, że jest najwyższą w Polsce. Spiętrzone wody Sanu i Solinki zalały wiele wsi (Solina, Teleśnica). Z uwagi na zasięg zbiornika wodnego dokonano w 1953 r. zamiany terenów przygranicznych – oddaliśmy bogatą Grzędę Sokalską z kopalniami węgla kamiennego w Czerwonogrodzie, a uzyskaliśmy kawałek Bieszczadów w okolicy Ustrzyk Dolnych i Lutowisk, wraz z rejonem Chrewtu, co pozwoliło na zalanie ujściowego odcinka Czarnej. 20 lipca 1968 r. oddano zaporę i elektrownię do eksploatacji.

Kościół św. Stanisława Biskupa w Uhercach Mineralnych

Murowany kościół wzniesiono 1757 r. w stylu barokowym. Osobliwością krajoznawczą w skali kraju jest dwumetrowy mur obronny z otworami strzelniczymi otaczający świątynię. Wyposażenie wnętrza kościoła jest późnobarokowe z ornamentami rokokowymi z II połowy XVIII wieku.

Pałac w Olszanicy

W Olszanicy już w 1443 r. Kmitowie wybudowali dwór obronny. W pocz. XVII wieku była to własność Mniszchów i istniał tu zamek murowany, w którym przebywała Maryna Mniszchówna – późniejsza carowa. W połowie XIX wieku właścicielami Olszanicy byli Stadniccy.  W 1905 wybudowano tutaj pałacyk.

Cerkiew w Stefkowej

Cerkiew św. Paraskewy w Stefkowej to drewniana parafialna cerkiew greckokatolicka. Została ona wybudowana w 1840 r., na miejscu starszej świątyni pod tym samym wezwaniem.

W pobliżu kościoła znajduje się płaski kurhan zwany „Mogiłą Tatarską”, na którym znajduje się cmentarz.

Średnia Wieś

Średnia Wieś to gniazdo rodowe rodu Balów. Wybudowali oni dwór. W XIX wieku właścicielami posiadłości została rodzina Kuczkowskich. W miejscu dworu wzniesiono neogotycki pałac. W pałacu mieszkała Ewa Kuczkowska, ukochana Adama Mickiewicza, która w 1829 towarzyszyła mu w jego rzymskich wycieczkach. W lipcu 1944 w Średniej Wsi po wycofaniu się oddz. niemieckich UPA dokonała mordu na 11 polskich mieszkańcach tej wsi. Pałac spłonęł w 1946 roku w czasie walk z UPA. Do dziś pozostały tylko fragmenty parku dworskiego (dęby o obwodzie 6 m oraz lipy o obwodzie ok. 5 m).

We wsi znajduje się drewniany kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny o konstrukcji zrębowej, zbudowany w II połowie XVI w. jako kaplica dworska rodu Balów. Jest to najstarszy drewniany kościół w Bieszczadach. Wewnątrz kościoła znajduje się późnobarokowy ołtarz, a na ścianach mamy polichromię z XVIII w.

Kuchnia regionalna

Zapraszamy do restauracji  Nienażarty w Solinie, które oferuje pachnąca, czerpiąca z natury kuchnię. Serwowana są  tam świetne zupy – rybna, rosół i curry. Warto spróbować pstrąga z pieca, sandacza na soczewicy i makarony z dodatkami.

W Uhercach Mineralnych znajduje się browar Ursa Maior oferujący pyszne regionalne piwa i cydry.

Pożyteczne informacje

• Restauracja Nienażarty, Solina 40 a
• Centrum Ursa Maior, Uherce Mineralne 122A