Szczypta historii

Miasto był lokowany przez Spycimira herbu Leliwa w 1330 roku. Tarnów przez wieki był miastem prywatnym. Jego pierwszymi właścicielami byli przedstawiciele rodu Tarnowskich, w tym hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski. Później Tarnów trafił do rąk Ostrogskich. i w końcu do rodu Sanguszków. Tarnów i okolice należały do Polski przez 878 lat. Herb Tarnowa jest tożsamy z herbem Leliwa, którym posługiwał się założyciel miasta.

Tarnów – dwa miasta w jednym

W IX wieku na Górze św. Marcina (2,5 kilometra na południe od centrum) powstał gród słowiański funkcjonujący do początku XI w. Założona została wtedy nowa osada Tarnów Mały (dzisiaj Tarnowiec). Miasto Tarnów powstało z lokacji Spycimira Leliwity, wojewody krakowskiego, w 1330 r. na terenie wsi rycerskiej Tarnów Wielki. Do 1567 r. miasto stanowiło własność potomków Spycimira noszących nazwisko Tarnowskich. Do czasu powstania Zamościa, Tarnów był największym miastem prywatnym w Królestwie Polskim.

Miasto zostało otoczono murem obronnym z dwoma bramami (Krakowska i Pilzneńska). Zbudowano kościół – dzisiejszą katedrę. W 1459 r. bernardyni wznieśli drewniany klasztor z kościołem pw. Matki Bożej Śnieżnej, przebudowany później na murowany. Na początku XVII w, Tarnów podzielona na dwie części pomiędzy spadkobierców Janusza i Aleksandra Ostrogsckich.- na część „książęcą” i „zamoyską”. W 1633 r. Władysław Zasławski-Ostrogski oficjalnie objął we władanie „książęcą” część Tarnowa. Drugim współwłaścicielem był Tomasz Zamoyski, starosta krakowski. W XVII w. doszło w Tarnowie do czterech znaczących pożarów: spłonęły klasztor i kościół Bernardynów; prezbiterium kościoła kolegiackiego. Miasto odbudowano: odnowiono zamek, rozbudowano kościół i klasztor Bernardynów, a także powstał  klasztor bernardynek (dzisiaj bernardynów) ukończony w 1680 r. Wtedy też Aleksander Zasławski-Ostrogski wystawił generalny przywilej dla Żydów, którzy stanowili w tym czasie 10–12% mieszkańców miasta.

Miasto niszczyli Szwedzi. W czasie wojny północnej do Tarnowa wielokrotnie wkraczały wojska walczących stron (saskie, szwedzkie i rosyjskie). Zaczął się upadek miasta – opuszczony został zamek tarnowski (rozebrany po 1747), a funkcję tymczasowej rezydencji panów na Tarnowie zaczął pełnić drewniany dwór w Gumniskach. W 1772 r. Tarnów trafił w ręce austriackie.

Zamek tarnowski

Na terenie Tarnowca w 1331 r. powstał duży murowany zamek stanowiący rodową rezydencję i ośrodek administracji tarnowskich dóbr Leliwitów.

Ratusz w Tarnowie

Ratusz w Tarnowie to przykład architektury manierystycznej wyrastającej z renesansu. Po pożarze w 1494 r. zbudowano dwa murowane jednokondygnacyjne budowle. Pomiędzy budowlami znajdował się głęboki na 3 m „dół złoczyńców”- studnia pełniąca funkcję więzienia miejskiego ( obecnie przeszklona). W pierwszej ćwierci XVI w. połączono w całość odrębne dotychczas budowle oraz nadbudowano piętro. Prosta bryła ratusza została zwieńczona wysoką, ceglaną ścianą attyki.

Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Tarnowie

Gotycka bazylika katedralna Narodzenia NMP pochodzi z XIV w. (wzniesiona przez Spycimira Leliwitę), a przebudowana została na przełomie XIX/XX w. Katedra posiada dobudowaną ze strony zachodniej wieżę wysoką na 72 m.

Katedralne nagrobki

Jan Amor Tarnowski, hetman wielki koronny i kasztelan krakowski ufundował kilka wspaniałych pomników, czyniąc z wnętrza kolegiaty mauzoleum rodowe. Następni właściciele Tarnowa nie chcieli być gorsi i stąd mamy w katedrze zarówno renesansowe nagrobki rodu Tarnowskich, jak i manierystyczne nagrobki rodu Ostrogskich oraz pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej, uważany za najpiękniejszą w Europie renesansową rzeźbę przedstawiającą kobietę oraz pomnik księcia Eustachego Sanguszki.

Po śmierci hetmana Jana Amora Tarnowskiego w 1561 r. prace nad budową jego pomnika nagrobnego prowadził włoski architekt i rzeźbiarz Jan Maria Padovano. Powstał najwyższy (13,8 m) w Polsce nagrobny pomnik renesansowy. Naprzeciwko pomnika hetmana dorównujący my prawie wielkością monumentalny pomnik księcia Janusza Ostrogskiego (zm. 1620) i jego żony Zuzanny wykonany w stylu manieryzmu gdańskiego. Autorem pomnika był wrocławianin Jan Pfister.

Synagoga i mykwa

Synagoga tarnowska została zbudowana w 1630 roku, na miejscu starej synagogi. W XIX w. została rozbudowana. 8 listopada 1939 roku hitlerowcy spalili synagogę, następnie w 1941 roku wysadzono ją w powietrze i rozebrano jej mury. Do dnia dzisiejszego zachowała się murowana bima w stanie trwałej ruiny.

Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Tarnowie

Kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej to zabytkowy drewniany gotycki kościół, wzniesiony w 1458 roku na miejscu starszej świątyni. Jest to budynek zrębowy z wieżą konstrukcji słupowej. W rokokowym ołtarzu głównym z XVIII wieku umieszczony jest, otoczony lokalnym kultem, malowany na desce obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI wieku, powszechnie zwany obrazem Matki Bożej Szkaplerznej.

Klasztor Bernardynów

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Tarnowie to kościół konwentualny bernardynów. Został zbudowany w latach 1752 – 1776, poza obrębem murów miejskich, z fundacji Barbary i Pawła Sanguszków.

Pałac Sanguszków

Dawna rezydencja magnacka Sanguszków, ostatnich właścicieli Tarnowa, znajduje się w tarnowskiej dzielnicy Gumniska. W miejscu drewnianego dworu, budowę rezydencji w stylu klasycystycznym rozpoczął Hieronim Sanguszko w 1799 roku W latach późniejszych założono rozległy park typu angielskiego (krajobrazowy).

Kuchnia regionalna

Na dobrą kuchnię polską wybraliśmy się do Restauracji „U Jana” w Rynku. Serwowana jest tutaj tradycyjna polska kuchnia, możemy spróbować np. zupę-krem porową, stek z polędwicy wołowej i żeberka.

Na kawę i ciastka warto wpaść do Cafe Tramwaj. Możemy tu powspominać czasy, gdy w Tarnowie jeździły tramwaje (do 1942 r.).

Praktyczne informacje:

• Restauracja i Kawiarnia U JANA, Rynek 14, Tarnów
• Cafe Tramwaj, pl. Jana Sobieskiego 2, Tarnów