Dolina Jasiołki

Płynąca przez Duklę Jasiołka była przez wiele lat rzeką graniczną. W czasach wczesnosłowiańskich na wschód od Jasiołki rozpościerały się Grody Czerwieńskie, które Bolesław Chrobry w 1008 r., przyłączył na 23 lata do Polski. Zostały one wkrótce podbite i włączone do Rusi Kijowskiej. W 1054 r. zmarł książę kijowski Jarosław Mądry, który rozdzielił Ruś na pięciu synów i zapoczątkował okres rozbicia dzielnicowego. Powstałe Księstwo Halicko-Wołyńskie popadało w zależność lenną od chanów tatarskich i Mongołów. Książe Daniel Halicki przeniósł stolicę z Halicza do Chełma. W 1344 r. Kazimierz Wielki przyłączył do Polski ziemię krośnieńską i odtąd stała się ona trwałą częścią Korony Polskiej. W Rzeczpospolitej Obojga Narodów tereny na zachód od Jasiołki należały do województwa krakowskiego, a na wschód do województwa ruskiego. Na skutek I rozbioru Dukla trafiła w ręce Austriaków. Tereny na zachód od Jasiołki należały łącznie do Polski przez 878, na wschód tylko 553 lat.

Pałac Mniszchów

Od początku swojego istnienia Dukla była własnością wielu rodów rycerskich. Od XVII w. właścicielami Dukli zostali Męcińscy i Mniszchowie. Dukla rozwijała się gospodarczo. Mniszchowie konkurując z Czartoryskimi, starali się uczynić z Dukli centrum życia kulturalnego Rzeczypospolitej. W poł. XVIII w. dzięki wsparciom Mniszchów powstały dwa kościoły w Dukli.

Dukielski pałac był miejscem zebrań przywódców Konfederacji Barskiej. Przygotowano tu akt konfederacji ziemi sanockiej, który ogłoszono 6 lipca 1768 r. na polach między Sieniawą a Rymanowem, podczas generalnego zjazdu 6000 osób szlachty sanockiej i dukielskiej. Dukla w 1772 r. została zajęta przez Austriaków. W czasie II Wojny światowej pałac został zniszczony. Po odbudowie w pałacu mieści się Muzeum Historyczne.

Kościół i klasztor św. Jana z Dukli

Kościół i klasztor bernardynów zbudowany został w 1761 r. Kościół jest głównym miejscem kultu św. Jana z Dukli, świątobliwego zakonnika bernardyńskiej prowincji z XV w. Po II wojnie światowej zostały tu przewiezione ze Lwowa relikwie Świętego, które zostały umieszczone w bocznej kapliczce w  rzeźbionej srebrzystej trumnie.

Sanktuarium św. Jana nawiedził 9 czerwca 1997 r papież Jan Paweł II. Następnego dnia podczas mszy św. w Krośnie dokonał aktu kanonizacji św. Jana z Dukli.

Kościół świętej Marii Magdaleny

Gotycki kościół z XV w. wykorzystano jako prezbiterium nowej świątyni. Przebudowy dokonano 1742 r. Powstał późnobarokowy kościół z rokokowym wyposażeniem wnętrza. We wnętrzach kościoła zaskakują lustra i rokokowe rzeźby. W prawej kaplicy znajduje się jeden z najcenniejszych zabytków Dukli – nagrobek z czarnego marmuru Marii Amalii z Brühlów Mniszchowej.

Walki o Przełęcz Dukielską

Niemcy w 1944 na Podkarpaciu utworzyli tzw. „Karpatenfestung”. Wojska radzieckie dotarły pod Krosno. Dowódca I Frontu Ukraińskiego, marszałek Iwan Koniew, otrzymał rozkaz przebicia się przez Przełęcz Dukielską w kierunku na Preszów. Rosjanie byli wspomagani przez I Czechosłowacki Korpus Armijny. Zgromadzono 120 tys. ludzi i 1000 czołgów. Niemcy wspierani przez Węgrów mieli 100 tys. żołnierzy i 350 czołgów. Walki trwały od 8 września do 30 listopada 1944. Operację dukielską zaliczono do najbardziej krwawych epizodów II wojny światowej na ziemiach polskich, a jedno z miejsc walk w pobliżu Chyrowej (na zachód od Dukli), gdzie toczyła się krwawa bitwa pancerna, nazwano „Doliną Śmierci”. Straty wojsk sowieckich wyniosły ok. 123 000 zabitych, rannych i zaginionych. Wojska czechosłowackie straciły ok. 6500 żołnierzy, natomiast straty niemieckie i węgierskie szacuje się na prawie 70 000 ludzi (dla porównania w całej kampanii wrześniowej w armii polskiej poległo około 70 tys. żołnierzy). Sowiecka decyzja na osobisty rozkaz Stalina o podjęciu natarcia bezpośrednio na przełęczy jest krytykowana jako ludobójstwo na własnych żołnierzach. W ataku na dwa miasta, Duklę i Jasło, Koniew utracił około 120 tys. żołnierzy, a Pomimo ogromnych strat nie uzyskano wielkich sukcesów (zdobyto tylko Duklę).

Krzyż Pojednania

Niedaleko klasztoru oo. Bernardynów znajduje się instalacja rzeźbiarska „Krzyż pojednania”. Składa się ze stylizowanego krzyża, upamiętniającego ofiary wojny, oraz figur św. Jana z Dukli i Jana Pawła II.  Krzyż upamiętnia 130 tysięcy żołnierzy poległych w okolicach Dukli w czasie operacji dukielsko-preszowskiej w 1944 r. i ma symbolizować ich tragiczną śmierć. Jego pozioma belka składa się z dwóch ludzkich rąk, natomiast pionową, w dolnej części, oplata wiele dłoni.

Praktyczne informacje

• Zajazd Galicja, Trakt Węgierski 32A, Dukla