Gostyń – siedziba Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri, czyli księży filipinów

Bazylika Santa Maria della Salute

Wenecka bazylika została zbudowana nad Kanałem Grande w 1630 roku, jako wotum dziękczynne po zakończeniu epidemii dżumy, która pozbawiła życia ok. 1/3 mieszkańców miasta. Jej kopię, zaprojektowaną przez tego samego włoskiego architekta, można zobaczyć w wielkopolskim Gostyniu.

Gostyń – szczypta historii

Miejscowość Gostina wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1278 roku sygnowanym przez księcia polskiego Przemysła II.

W latach 1793-1807 Gostyń należał do zaboru pruskiego, następnie do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 do Wielkiego Księstwa Poznańskiego i ponownie znalazł się pod panowaniem niemieckim w ramach Prowincji Poznańskiej. Gostyń był znaczącym ośrodkiem protestu przeciwko całkowitej likwidacji języka polskiego w szkołach. Gostyniacy nie pozwalali uczyć się swoim dzieciom religii po niemiecku. W ramach Kulturkampf na terenie gostyńskiego toczyła się walka z polskim duchowieństwem. Mimo zakazu władz pruskich, narażając się na aresztowania księża odprawiali nabożeństwa po polsku. Już jesienią 1918 r. Gostyń wrócił do Polski. Ziemia Gostyńska należy do Polski przez 930 lat.

Bazylika na Świętej Górze

Najcenniejszym zabytkiem Gostynia jest Bazylika na Świętej Górze. Historia tego miejsca sięga XV wieku, kiedy to na Świętej Górze zbudowana została drewniana kaplica. W 1512 r. wzniesiono szachulcowy kościół pw. Nawiedzenia NMP. Obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem ofiarowany został kościołowi w 1542 roku. Stał się on głównym przedmiotem kultu i pielgrzymek.

Za sprawą Adama Konarzewskiego, czciciela św. Filipa Neri, w 1668 r. rozpoczął działalność pierwszy w polce klasztor filipinów (oratorian). W latach 1675-1698 zbudowany został barokowy kościół. Miał on być wotum ufundowanym przez Adama Konarzewskiego w podziękowaniu za cudowne uzdrowienie w dzieciństwie. Adam Konarzewski wkrótce jednak zmarł, a budowa była kontynuowana przez wdowę po nim Zofię z Opalińskich. Swój obecny kształt kościół zawdzięcza jej podróży do Włoch, podczas której zobaczyła ona kościół Santa Maria della Salute w Wenecji. Będąc pod wrażeniem piękna tej świątyni, Zofia Konarzewska postanowiła zbudować jej replikę pod Gostyniem, według projektu włoskiego architekta Baltazara Longheny, który był też twórcą kościoła w Wenecji.

Kopuła z latarnią dobudowana została w 1728 r. przez Pompeo Ferrariego. Wnętrze kopuły pokryte jest piękną polichromią Jerzego Wilhelma Neunhertza z 1746 roku. Również według projektu Ferrariego zbudowano w 1736 r. budynki klasztorne. W 1876 r. zgromadzenie filipinów, jak wiele innych w zaborze pruskim, zostało rozwiązane na skutek kulturkampfu. Zakonnicy mogli wrócić na Świętą Górę dopiero w 1919 r. Obecnie kościół świętogórski znajduje się pod opieką Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri, czyli księży filipinów.

Kościół św. Małgorzaty

Najstarszym zabytkiem Gostynia jest kościół św. Małgorzaty pochodzący z końca XIII wieku. Gotycki kościół kilkakrotnie rozbudowywano. Dziedziniec przykościelny otoczony jest murem z bramą z XVIII w. Wyposażenie kościoła jest bogate i różnorodne. Pośrodku ołtarza głównego pochodzącego z ok. 1640 roku znajduje się cenny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, dzieło szkoły flamandzkiej.

Kościół św. Ducha

Kościół powstał 1907-1909 w stylu neorenesansowym jako świątynia protestancka. Po II wojnie światowej zaadaptowany został na parafialny kościół rzymskokatolicki. W jednonawowym wnętrzu na uwagę zasługuje nowoczesny ołtarz główny.

Ratusz

Ratusz był wielokrotnie przebudowywany. Na frontowej ścianie znajduje się tablica ku pamięci ofiar terroru hitlerowskiego z napisem „Stąd wyszli na szaniec śmierci, by nam dać zwycięstwo, bohaterowie nasi najdrożsi. 21.X.1939 r.”.

Operacja Tannenberg

21 października 1939 r. Niemcy dopuścili się bestialskiego mordu na wytypowanych 30 mieszkańcach Gostynia w ramach Operacji Tannenberg. Aresztowanych wyprowadzano dziesiątkami na gostyński Rynek, gdzie pod pomnikiem Serca Jezusowego ustawiono palisadę z drewnianych bali i rozstrzelano pojmanych.

Operacja Tannenberg (niem. Unternehmen Tannenberg) to zaplanowana wcześniej akcja mająca na celu eksterminację przywódczej warstwy narodu polskiego. Ofiary znalazły się na spisach proskrypcyjnych sporządzonych przez specjalną komórkę wywiadu SS współpracującą z lokalnymi mniejszościami niemieckimi. W spisach znajdowali się: duchowni, politycy, pedagodzy, ludzie kultury, nauki i sztuki, przedsiębiorcy, powstańcy wielkopolscy i śląscy, działacze plebiscytowi na Warmii i Mazurach i na Górnym Śląsku, członkowie Związku Polaków w Niemczech. Zgodnie z przygotowanymi listami proskrypcyjnymi w Wielkopolsce w dniach 20–23 października 1939 dokonano publicznych egzekucji, które łącznie pochłonęły dwieście siedemdziesiąt pięć ofiar.

Piaski

Piaski koło Gostynia (Piaseczna Góra) to dawne miasto, które uzyskały lokację miejską w 1775 roku, a zostało zdegradowane w 1934 r. W 1782 r. zbudowano tu szachulcowy zbór protestancki (ewangelicko-augsburski).

Kuchnia regionalna

Będąc w Gostyniu należy koniecznie odwiedzić Krawatkę. Kuchnia Krawatki bazuje na świeżych, regionalnych i dostępnych sezonowych produktach. O poezji oferowanych dań świadczą przystawki: chleb z czarnuszką i ze smalcem wołowym z dodatkiem śliwki, metka cebulowa z polędwiczki wieprzowej, gravlax z troci wędrownej z świeżym chrzanem, gzikiem wielkopolskim i marynowaną rzodkiewką oraz pączki z kaczką z grillowaną dymką z sosem z oscypka od Komperdy. Polecane zupy to „białe kwaśne” – pięknie podane rilette z królika z przepiórczym jajkiem, chłodnik ogórkowy, czarna polewka z kołdunami z gęsimi podrobami. Polecane dania główne to smażona pierś z kaczki, stek z polędwicy podany z zieloną fasolką smażoną na maśle oraz kurkami, „kluski ćpane łyżką”, pyza by Krawatka z duszoną dziczyzną w sosie własnym.

Pożyteczne informacje

• Restauracja Krawatka, ul Towarowa 3, Gostyń