Choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, to choroba o podłożu autoimmunizacyjnym. Jest ona najczęściej skutkiem zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu układu immunologicznego, a główną rolą tego układu jest rozpoznanie antygenów własnych od obcych. W chorobie Hashimoto zostaje więc zaburzone różnicowanie tych antygenów i w konsekwencji doprowadza to do samotrawienia własnego organu, tarczycy (gruczołu tarczowego). Choroba ta charakteryzuje się również obecnością: autoreaktywnych limfocytów (czyli limfocytów rozpoznających nasze własne antygeny)  naciekających tkankę tarczycy oraz przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom naszego własnego organizmu, przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-TG). Prowadzi to do zaburzenia immunologicznej tolerancji na własne tkanki, powodując agresję organizmu wobec autoantygenów i w konsekwencji niedoczynność

Czynniki etiologiczne

Na podstawie badań naukowych na bliźniętach jedno- i dwujajowych ustalono, że zachorowalność na chorobę Hashimoto jest przede wszystkim zależna od predyspozycji genetycznych, a w następnej kolejności od czynników środowiskowych.

Wśród czynników genetycznych predysponujących do choroby Hashimoto przede wszystkim wymienia się polimorfizmy w głównym układzie zgodności tkankowej (HLA, human leukocyte antigen) oraz w genie cytotoksycznego antygenu 4 limfocytów T (CTLA-4).

Czynnikami środowiskowymi, którym przypisuje się rolę w patogenezie choroby Hashimoto, są przede wszystkim: infekcje, terapie cytokinami (na przykład IFN-γ), niektóre leki (na przykład amiodaron), niewystarczające spożycie selenu oraz jodu w diecie. Na podstawie badań epidemiologicznych oraz eksperymentów na modelach zwierzęcych ustalono, że spożycie jodu może mieć najbardziej znaczący wpływ w etiopatogenezie choroby Hashimoto.

Dietoterapia

Dietoterapia Hashimoto opiera się na prawidłowym odżywieniu organizmu i regulacji układu odpornościowego poprzez dietę przeciwzapalną. Zalecenia dietetyczne są następujące:

• Dieta powinna składać się z 4 – 5 posiłków dziennie i dostarczać m.in. selen, jod, cynk, żelazo, witaminę D, witaminę B12, jak również składniki przeciwutleniające, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (głównie omega-3), z diety lub ewentualnej suplementacji.
• Dieta powinna mieć niski indeks glikemiczny i bazować na produktach naturalnych, jak najmniej przetworzonych, z ograniczeniem cukrów prostych. Zatem w diecie nie powinno zabraknąć m.in. ryżu, kaszy gryczanej, quinoi, amarantusa (węglowodany o niskim indeksie glikemicznym), nierafinowanych olejów roślinnych, awokado, pestek i nasion (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe), warzyw i owoców.
• Białko powinno pochodzić z ryb i owoców morza, mięsa, jaj a także produktów mlecznych.
• Zwiększona podaż błonnika będzie korzystnie wpływała na perystaltykę jelit tym samym przyspieszy efekty redukujące diety.  Z tego względu w diecie nie powinno zabraknąć takich produktów jak: produkty zbożowe pełnoziarniste, płatki, otręby pszenne, owoce suszone, nasiona i orzechy, jak również surowe warzywa i owoce.
• W niedoczynności tarczycy zaleca się ograniczenie produktów, będących źródłem substancji wolotwórczych. Substancje te znajdziemy m.in. w kapuście, brukselce, rzepie, brokułach, kalafiorze, szpinaku, a także w gorczycy, orzechach ziemnych, zielonej i czarnej herbacie. Nie ma jednak konieczności całkowitej eliminacji tychże produktów z diety u osób z Hashimoto, gdyż są źródłem wielu substancji odżywczych. Zaleca się jedynie ich ograniczone spożycie i jednoczesne zwrócenie uwagi na sposób ich przygotowania, m.in. obróbka termiczna zmniejsza ilość substancji wolotwórczych w produkcie, nawet o ok. 30%.

• Należy unikać produktów zwiększających stany zapalne, czyli cukru i jego pochodnych, kwasów tłuszczowych trans, nadmiaru kwasów tłuszczowych omega-6 (zawartych w olejach roślinnych np. słonecznikowym).
• Spożywania produktów przetworzonych jest niezalecane, m. in. słodkie napoje gazowane, czekolada, ciastka, desery, krakersy, chipsy, płatki kukurydziane, dania gotowe, lody i inne.
• Unikać spożywania w nadmiarze soi lub nieprawidłowo przygotowanych nasion roślin strączkowych. Mogą one z jednej strony ograniczać wchłanianie leków, jak również mieć negatywny wpływ na układ wydzielniczy i zwiększać ryzyko rozwoju choroby tarczycy.

Prawidłowe przygotowanie nasion roślin strączkowych:

• Krok 1: MOCZENIE. Najlepiej w zimnej przegotowanej wodzie przez ok. 12 godzin (ewentualnie w gorącej przez kilka godzin.

• Krok 2: PŁUKANIE. Po namoczeniu odlać wodę i przepłukać nasiona świeżą.

• Krok 3: GOTOWANIE. Nasiona zalać świeżą wodą i gotować najpierw bez przykrywki, aby niepożądane związki się ulotniły. Solić pod koniec gotowania.

• Ze względu na możliwość współwystępowania takich schorzeń jak celiakia czy nietolerancja laktozy, przed wprowadzeniem diety eliminacyjnej, jest wskazane wykonanie odpowiedniej diagnostyki potwierdzającej lub wykluczającej powyższe jednostki chorobowe. Nie ma wskazań jednak do rutynowego eliminowania tychże składników z diety osób z chorobą Hashimoto, bez wcześniejszej diagnostyki. Nie należy stosować suplementacji jodem w chorobie Hashimoto, gdyż jest to niekorzystne, a nawet może być szkodliwe. Jako dobre źródła jodu w diecie osób chorujących na Hashimoto uznaje się ryby (w szczególności: dorsz i halibut), ale także produkty mleczne, jajka i owoce.

• W diecie warto również zwrócić uwagę na selen, jego źródłem są m.in. ryby i skorupiaki, jaja, orzechy brazylijskie, czosnek, grzyby, ale także produkty mleczne, mięsne i zbożowe.
• Istotna jest również podaż żelaza, a jego źródłem są: czerwone mięso, żółtka jaj, pestki dyni, nasiona lnu, otręby pszenne, sezam, mak, pistacje.
• Kolejnym składnikiem, na który należy zwrócić uwagę w diecie osób z chorobą Hashimoto jest cynk. Dobrym źródłem cynku są produkty zbożowe pełnoziarniste, zarodki pszenne, nasiona lnu, pestki dyni.
• Spośród witamin, które powinny pojawić się w diecie jest witamina D, witamina B12, a także witaminy E, C i beta – karoten. Witaminy antyoksydacyjne działają ochronnie na tarczycę i jednocześnie wpływają na łagodzenie stanów zapalnych. W te witaminy bogate są warzywa i owoce, najlepiej spożywane sezonowo.

• Przy chorobie Hashimoto zaleca się wprowadzenie do diety produktów, będących dobrymi źródłami witaminy D, tj. ryby i oleje rybie jak również suplementacja dobrana do potrzeb konkretnego pacjenta.
• Istotnym składnikiem w diecie osób z chorobą Hashimoto jest również odpowiednia podaż niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, w szczególności kwasów omega – 3. Dobrymi źródłami nienasyconych kwasów tłuszczowych są: ryby, oleje rybie, a także pestki dyni, awokado, orzechy.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w chorobie Hashimoto

Napoje	Produkty zalecane:	Produkty przeciwwskazane:
Woda niegazowana, herbaty owocowe i ziołowe, mleko (w zależności od indywidualnej tolerancji), świeżo wyciskane soki warzywne i owocowe, napoje: migdałowy, owsiany, ryżowy.	Kawa, alkohol, woda i napoje gazowane, czarna i zielona herbata.
Nabiał	Niskotłuszczowe jogurty i kefiry, chude twarogi, jaja (w zależności od indywidualnej tolerancji).	Tłuste twarogi, sery żółte, sery topione, śmietana.
Mięso i ryby	Cielęcina, chuda wołowina, indyk, kurczak, królik, ryby morskie i słodkowodne.	Wieprzowina, baranina, tłusta wołowina, kaczka, gęś, podroby, mięso i ryby wędzone, peklowane lub smażone.
Tłuszcze	Olej słonecznikowy, rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek, pasta sezamowa.	Masło, smalec, margaryny twarde, masło orzechowe, mleko kokosowe.
Warzywa	Marchew, pietruszka, seler, ziemniaki, kabaczek, dynia, cukinia, ogórek, buraki, pomidory, sałata, papryka, grzyby, awokado.	Warzywa kapustne (brokuły, brukselka, kalafior, rzepa, rzodkiewka), warzywa cebulowe (cebula, czosnek), warzywa strączkowe (fasola, groch, soczewica, soja, cieciorka) bataty, szpinak.
Owoce	Jabłko, banan, owoce jagodowe: jagody, poziomki, maliny, borówka amerykańska, owoce cytrusowe, morele, nektarynki, czereśnie, wiśnie, śliwki, kiwi, porzeczka, agrest, mango, ananas.	Gruszka, truskawki, daktyle, brzoskwinie, owoce marynowane i suszone.
Produkty zbożowe	Mąki i kasze glutenowe z pszenicy, żyta i jęczmienia (w zależności od indywidualnej tolerancji), owies, amarantus, ryż brązowy, kasza gryczana, makarony pełnoziarniste, mąka ryżowa, mąka kukurydziana.	Kasza jaglana, maniok (tapioka), biały ryż.
Orzechy i nasiona	Orzechy brazylijskie, migdały, orzechy włoskie, orzechy laskowe, pestki dyni, pestki słonecznika, sezam.	Orzeszki ziemne.

Bibliografia

1. Martin A, Davies TF. T cells and human autoimmune thyroid disease: emerging data show lack of need to invoke suppressor T cell problems. Thyroid. 1992; 2(3): 247–261, doi: 10.1089/thy.1992.2.247, indexed in Pubmed: 1384861.
2. Cho BY, Shong YK, Lee HK, et al. Role of blocking TSH receptor antibodies on the development of hypothyroidism and thyroid atrophy in primary myxedema. Korean J Intern Med. 1989; 4(2): 108–117, indexed in Pubmed: 2577255.
3. Brix TH, Kyvik KO, Hegedüs L. A population-based study of chronic autoimmune hypothyroidism in Danish twins. J Clin Endocrinol Metab. 2000; 85(2): 536–539, doi: 10.1210/jcem.85.2.6385, indexed in Pubmed: 10690851.
4. Zaletel K, Gaberšček S. Hashimoto’s Thyroiditis: From Genes to the Disease. Curr Genomics. 2011; 12(8): 576–588, doi: 10.2174/138920211798120763, indexed in Pubmed: 22654557.
5. Saverino D, Brizzolara R, Simone R, et al. Soluble CTLA-4 in autoimmune thyroid diseases: relationship 6 www.journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej with clinical status and possible role in the immune response dysregulation. Clin Immunol. 2007; 123(2): 190–198, doi: 10.1016/j.clim.2007.01.003, indexed in Pubmed: 17321799.
6. Boukis MA, Koutras DA, Souvatzoglou A, et al. Thyroid hormone and immunological studies in endemic goiter. J Clin Endocrinol Metab. 1983; 57(4): 859–862, doi: 10.1210/jcem-57-4-859, indexed in Pubmed: 6309889.
7. Ihnatowicz P, Drywień M, Wątor P, Wojsiat J. The importance of nutritional factors and dietary management of Hashimoto’s thyroiditis. Ann Agric Environ Med. 2020 Jun 19;27(2):184-193. doi: 10.26444/aaem/112331. Epub 2019 Oct 2. PMID: 32588591.

Opracowała Kinga Wiktorowicz

zdjęcia, źródło:  https://pixabay.com/pl/