Wycieczka z Turku do Wyszyny

Wybraliśmy się do Turku, które było kiedyś silnym zagłębiem tkactwa, a w czasach współczesnych węgla brunatnego. Czasy te jednak minęły…

Szczypta historii

Turek należał początkowo do księstwa łęczyckiego. Od drugiej połowy XIII wieku aż do rozbiorów Rzeczypospolitej Turek znajdował się w księstwie, a następnie w województwie sieradzkim. W wyniku II rozbioru Polski (1793 r.) Turek znalazł się w zaborze pruskim (Prusy Południowe). Po kongresie wiedeńskim (1815 r.) Turek znalazł się w Królestwie Polskim (zabór rosyjski). W czasie II wojny światowej Turek włączono do Kraju Warty, z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich. Region Turku przynależy do Polski łącznie 931 lat.

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Turku

Największym zabytkiem Turku jest kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa. Świątynia została wybudowana w latach 1904–1913, na miejscu wcześniejszej gotyckiej budowli, według projektu warszawskich architektów Konstantego i Jarosława Wojciechowskich.

Wystrój wnętrza został wykonany przez malarza Józefa Mehoffera w latach 1933–1939. Obejmuje ono: polichromię, stacje drogi krzyżowej, witraże w prezbiterium i bocznych kaplicach oraz stalle.

Józef Mehoffer

Józef Mehoffer to polski malarz, jeden z najbardziej wyrazistych przedstawicieli Młodej Polski. Józef Mehoffer był uczniem Jana Matejki. Studiował w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, (od 1905 r. profesor tej uczelni, a później rektor), oraz na uczelniach wiedeńskich oraz paryskich.

Ratusz w Turku

Późnoklasycystyczny ratusz wybudowano w 1872 r. Posiada on wieżę zegarową. Od 1978 w ratuszu mieści się Muzeum Miasta Turku im. Józefa Mehoffera.

Tkacze w Turku i okolicach

W 1815 r. region Turku przeszedł pod panowanie rosyjskie w ramach powołanego po kongresie wiedeńskim Królestwa Polskiego. Dzięki polityce gospodarczej władz w latach 20. i 30. XIX w. nastąpił gwałtowny rozkwit manufakturowego przemysłu tkackiego. Jest to okres kolejnej fali imigracji tkaczy ze Śląska i zachodniej Wielkopolski, tym razem o podłożu ściśle ekonomicznym, związanym z polityką gospodarczą królestwa pruskiego. Rozwój łódzkiego przemysłu tkackiego doprowadził w latach 80. XX w. do załamania się, a później całkowitego upadku tkactwa w Turku i masowej emigracji tkaczy do Łodzi.

Napływ do Turku tkaczy z Czech i Saksonii spowodował potrzebę wybudowania kościoła ewangelickiego. Kościół wzniesiono w 1849 r. według projektu Henryka Marconiego.

Elektrownia Adamów

Turek był drugim co do wielkości ośrodkiem przemysłowym Konińskiego Zagłębia Węgla Brunatnego. Obecność złóż węgla brunatnego w pobliżu miasta zadecydowała o powstaniu Kopalni Węgla Brunatnego „Adamów” oraz Elektrowni „Adamów”, która w latach działania dostarczała ok. 2% wytwarzanej w Polsce energii elektrycznej oraz energię cieplną dla części miasta. Elektrownia zakończyła swoje funkcjonowanie z dniem 1 stycznia 2018 roku.

Chylin – najpiękniejszy (i najbrzydszy) pałac w regionie

Klasycystyczny pałac Pułaskich w Chylinie wybudowano w XIX w. Pałac jest otoczony parkiem krajobrazowym ze stawami, a od północy sąsiaduje z folwarkiem. Na szczególną uwagę zasługuje czterokolumnowy portyk wzniesiony w wielkim porządku jońskim, zwieńczony trójkątnym naczółkiem ozdobionym kartuszem z herbem Pułaskich – Ślepowron. Piękny pałac jest obecnie w rękach prywatnych i jest niezmiernie zdewastowany.

Władysławów

Dawne miasto szlacheckie lokowane było na prawie miejskim w 1727 roku przez Jana Władysława Kretkowskiego, wojewodę chełmińskiego. Od 1728 roku Władysławów był w posiadaniu rodu Gurowskich. Podstawą rozwoju Władysławowa było tkactwo, w XVIII w. osiedlali się tutaj tkacze z Czech i Saksonii. W 1870 roku Władysławów stracił prawa miejskie w wyniku retorsji rosyjskich po powstaniu styczniowym.

Późnogotycki kościół św. Michała Archanioła został zbudowany w końcu XV w.

We Władysławowie w XIX w. zbudowano dla tkaczy z zachodniej Europy zbór protestancki.

Wyszyna

W Wyszynie istniał już w 1450 r. drewniany kościół. Właściciele Wyszyny – Grodzieccy przeszli w XVI wieku na protestantyzm i kościół przebudowano na zbór. Kościół wraz zamkiem został zniszczony przez Rosjan podczas konfederacji barskiej w 1768 r. Z walk ocalał jedynie cudowny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem.

Nowy właściciel Wyszyny – Rafał Gurowski, kasztelan przemęcki, ufundował w 1728 r. obecny kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Zbudowany on został na planie regularnego szesnastoboku, zbliżonego do koła o średnicy 15,8 m. Kościół przykrywa oryginalnej konstrukcji kopulasty dach w formie dwóch dzwonów nałożonych na siebie, z sygnaturką ulokowaną na szczycie. Całkowita wysokość budowli wynosi ponad 20 m. Wnętrze posiada wystrój rokokowy z drugiej połowy XVIII wieku. Na uwagę zasługuje Obraz Bogarodzicy Czuwającej nad Dzieciątkiem z XVII wieku. Obok kościoła stoi późnobarokowa murowana dzwonnica, zbudowana na planie trójkąta, pochodząca z końca XVIII wieku.

W pobliżu kościoła, nad rozlewiskami rzeki Topiec, wznoszą się ruiny renesansowego zamku. Zbudowany został około 1556 przez Grodzieckich herbu Dryja. W połowie XVII wieku zamek przeszedł w posiadanie rodziny Gurowskich, którzy mieszkali na zamku do 1781. W czasie konfederacji barskiej, kiedy w zamku bronili się konfederaci, wojska rosyjskie wysadziły w powietrze północno-wschodnie skrzydło zamku wraz z archiwum Gurowskich. W XIX wieku zamek popadł w ruinę.

Kuchnia regionalna

Restauracja Staromiejska w Turku mieści się w piwnicy budynku znajdującego się przy Rynku. Serwowane są tam dania kuchni polskiej i śródziemnomorskiej. Warto spróbować zupy: krem z dyni, cebulowa, ziemniaczano – porowa, krem z pomidorów oraz pyszne dania główne – np. kaszotto i desery.

Pożyteczne informacje

• Restauracja Staromiejska, Plac Wojska Polskiego 8, Turek

---

---