Chojna – stolica Nowej Marchii

Znamy wszyscy historię Krzyżaków, ale niewiele osób zna historię innego zakonu – Templariuszy. Do Polski templariusze dotarli około 1155 roku. Od XIII wieku templariusze działali intensywnie na obszarze Zachodniego Pomorza. Zakon miał w Polsce kilkanaście komandorii. Po rozwiązaniu zakonu w XIV w. majątek przejął zakon joannitów. Spuścizną czasów templariuszy jest kilkadziesiąt małych kościołów zbudowanych z ciosów granitowych w XIII i XIV w. i położonych na terenie dawnej Nowej Marchii, czyli na południu woj. zachodniopomorskiego.

Nowa Marchia

Pomorze włączono do ziem polskich w 967 r. i ta przynależność trwała z przerwami do 1187 r. W XIII i XIV w. nastąpiła silna ekspansja Marchii Brandenburskiej i z uzyskanych ziem wbijających się klinem na pogranicze Pomorza Zachodniego i Wielkopolski utworzono nową prowincję – Nową Marchię. Za rządów Jana kostrzyńskiego (1535-1571) Nowa Marchia była niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Po 1571 r. powróciła do Elektoratu Brandenburgii, dzieląc jego dalsze losy. Od 1701 r. stanowiła część Królestwa Prus, od 1871 – Cesarstwa Niemieckiego. Po II wojnie światowej większość obszaru Nowej Marchii znalazła się na terytorium Polski. Granica pomiędzy Marchią a Pomorzem przebiegała pomiędzy Chojną i Trzcińskiem, a Swobnicą. Okolice Chojny i Rurki należą do Polski przez 248 lat, okolice Swobnicy i Bani 174 lata.

Kaplica templariuszy w Rurce

Na wyspie na rzece Rurzycy w 1244 r. templariuszy zbudowali komturię Rurka złożoną z zamku i kaplicy otoczonych fosą. W 1312 r. po kasacie zakonu templariuszy zabudowę przejęli joannici. Dawna komandoria templariuszy została zniszczona w 1373 r. przez mieszczan Chojny i rycerzy pod przywództwem Wedla. Kaplica templariuszy w Rurce jest małą jednonawową budowlą, z prosto zamkniętym prezbiterium. Ściany kościoła wzniesiono z ciosów granitowych, układanych w regularne warstwy o wysokości 25–30 cm. W wieku XVII kościół został opuszczony i zamieniony na spichlerz, a później na gorzelnię.

Komandoria templariuszy w Baniach

Ziemią Bańską, książę Barnim I nadał w 1234 r. Zakonowi Templariuszy. W pierwszej połowie XIII w. wzniesiono w Baniach kościół, a w pierwszej połowie XIV w. rozpoczęto budowę murów obronnych. Po kasacji zakonu templariuszy w 1312 r. tutejsze ziemie przejęli Joannici, którzy w 1345 r. odstąpili miasto księciu Barnimowi III. Podczas walk Pomorsko-Brandenburskich w 1487 roku miasto zostało dotkliwie zniszczone. Rozebrano też wówczas część fortyfikacji. W latach 1653-59 Banie pozostawały we władaniu Szwedów, a następnie Brandenburgii i od 1701 r. Prus.

Kościół templariuszy w Baniach

XIII-wieczny kościół parafialny pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych zbudowano z ciosów granitowych. Wieżę rozebrano w 1853 r. i zastąpiono ją wąską dzwonnicą z ciosanego kamienia polnego. We wnętrzu kościoła znajduje się barokowy ołtarz z 1700 r.

Kaplica św. Jerzego

Gotycka kaplica św. Jerzego pochodzi z 1417 r. Zbudowana jest z ciosów granitowych, kamienia i cegły. Posiada wyposażenie barokowe z XVII/XVIII w.

Chojna – stolica Nowej Marchii

Chojna ok. roku 1200 otrzymała prawa miejskie z rąk księcia szczecińskiego Barnima I. W 1250 miasto zostaje zajęte przez Brandenburgię i Chojna została tymczasową stolicą Nowej Marchii. W XIII i XIV wieku miasto zostaje otoczone murami miejskimi z trzema bramami (Świecka, Barnkowska i rozebrana w XIX wieku wieku Mostowa). W 1348 mieszczanie zburzyli zamek wójta, a miasto przestało być stolicą Nowej Marchii. W 1402 w Krakowie zawarto układ w sprawie zakupu miasta z regionem przez Polskę, jednakże ostatecznie sprzedane zostało zakonowi krzyżackiemu, a następnie od 1454 r. Chojna przeszła pod wpływy Brandenburgii. W XVIII i XIX w. Chojna była po raz kolejny tymczasową siedzibą władz Nowej Marchii. W 1877 roku przez miasto przeprowadzono linię kolejową łączącą Szczecin z Kostrzynem co spowodowało niebywały rozwój miasta.

4 lutego 1945 roku wojska Armii Czerwonej zajęły miasto i dwa tygodnie później spaliły całe centrum miasta z kościołem Najświętszej Marii Panny i ratuszem (80% zniszczeń). Miasto przeszło pod administrację polską, a pozostała w mieście i okolicy ludność niemiecka została wydalona za Odrę. Skala zniszczeń substancji miejskiej sprawiła, że polskie władze podjęły decyzję o przeniesieniu siedziby powiatu do Dębna. Mimo że od czasów wojny minęło wiele dziesięcioleci nie usunięto do dziś wszystkich szkód wojennych. Gotycki ratusz zrównany z ziemią odbudowano dopiero po roku 1977. Odbudowano także praktycznie od podstaw klasztor oraz Kościół Mariacki.

Kościół Najświętszej Marii Panny

Obecnie odbudowywany kościół z połowy XV wieku z XIX-wieczną wieżą (obecnie 102,5 metra wysokości). Początkowo władali nim templariusze.

Ratusz

Odbudowany ratusz jest gotyckim arcydziełem, budowanym od XIII wieku i przebudowywanym. Kiedyś siedziba władz, a obecnie funkcjonuje jako centrum kultury. Przed Ratuszem znajduje się pomnik poświęcony polskim osadnikom przybyłym po 1945 roku.

Klasztor poaugustiański

Klasztor augustiański pochodzi z XIII-XV wieku. W jego skład wchodzi kościół św. Trójcy. W 1536 roku zespół klasztorny zamieniono na szpital i szkołę, a kościół na magazyn.

Kościół św. Marka

Gotycki kościół pochodzi z XV w. Jest zbudowany z kamieni i cegły na fundamentach romańskich. Wieża czworoboczna została dobudowana w XIX wieku w stylu neogotyckim.

Mury obronne

Mury obronne w Chojnie wybudowane w XIII-XIV wieku zachowały się do dzisiaj w 50% razem z dwoma bramami i licznymi czatowniami.

Brama Barnkowska z XIII w. (nazwa pochodzi od wsi Barnkowo) jest postawiona na podstawie czworobocznej i jest zwieńczona szpiczastym hełmem. Posiada otwarty taras widokowy.

Brama Świecka z XIII w. (nazwa od miasta Świecie nad Odrą) jest postawiona na podstawie kwadratowej, z zębatym gankiem obronnym, zakończona ostrosłupem z narożnymi wieżyczkami.

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa

Katolicki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w stylu neogotyckim został wybudowany jako pierwsza świątynia katolicka w mieście po reformacji. Powstał ze składek Polaków pracujących w majątkach niemieckich w 1913 r.

Komandoria Joannitów w Swobnicy

W 1234 książę Barnim nadał templariuszom Swobnicę z ziemią bańską. Od 1312 tereny te przejęte zostały przez joannitów. W XVIII w. zamek i wieś należały do dostojników szwedzkich, a później tereny te należały do Prus i Niemiec.

Zamek joannitów w Swobnicy

Nad Jeziorem Grodziskim znajdują się ruiny zamku joannitów z XIV wieku. Zamek został wzniesiony po 1377 roku i pełnił funkcję siedziby komandorii. Składał się z prostokątnego domu mieszkalnego oraz potężnej 31-metrowej wieży wbudowanej w mury obronne. Pod koniec XVII w. zamek przebudowano nadając mu cechy barokowe. W roku 1992 zamek został zakupiony przez prywatną osobę, która doprowadziła zamek do ruiny.

Kościół św. Kazimierza

Kościół wybudowano z granitowej kostki w XIII w., przebudowywano go w 1896 w stylu neogotyckim. Do kościoła przylega cmentarz otoczony kamiennym murem z bramkami.

Trzcińsko Zdrój

Początkiem dzisiejszego miasta była słowiańska osada rybacka, podlegająca władzy kasztelańskiej w Cedyni. W połowie XIII w. Trzcińsko i okolice weszły w skład Nowej Marchii, która oddzieliła Księstwo zachodniopomorskie od Polski. Po przybyciu rodziny Werbenów w drugiej połowie XIII wieku, rozpoczyna się przebudowa osady. W centrum miasta został wybudowany kościół i dom kupiecki, który zaczął wkrótce pełnić funkcje ratusza, uważanego obecnie za jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych zabytków w Polsce.

Kościół pw. MB Nieustającej Pomocy

Jest to budowla wczesnogotycka z XIII stulecia, wybudowana z granitowych ciosów. Pierwotnie była to świątynia o jednej nawie, następnie została przebudowana w XV w. na kościół halowy o trzech nawach. Charakterystycznym elementem kościoła jest potężna, kamienno-ceglana wieża, zakończona ostrym hełmem (część ceglaną nadbudowano w XIX w.).

Obwarowania miejskie Trzcińska

Mury obronne Trzcińska pochodzą z XIV i XV w. Obejmowały one 25 baszt i 2 bramy.

Brama Myśliborska pochodzi z początku XIV w. Została nadbudowana w cegle w XV wieku.

Brama Chojeńska pochodzi z początku XIV w, i  została nadbudowana w cegle w końcu XV wieku.

Baszta Bociania została zbudowana w końcu XV wieku w stylu gotyckim. Ze stopnia górnego wyrasta wieloboczny ostrosłup z bocianim gniazdem.

Ratusz w Trzcińsku

Gotycki ratusz pochodzi z II połowy XIII w. Zalążkiem ratusza był Dom Kupiecki przebudowany w XIV wieku na siedzibę władz miejskich, do którego wschodniej części dobudowano halę targową.

Kuchnia regionalna

Na typowe dania polskie możemy się wybrać do restauracji Ratuszowej, mieszczącej się w samym centrum Chojny.

Pożyteczne informacje

Restauracja Ratuszowa, Plac Konstytucji 3-go Maja, Chojna

Zaplanuj wycieczkę