Kraina granitowych kościołów i ogrodu miłości

Szczypta historii

Wybraliśmy się śladami templariuszy w okolice Cedyni nad Odrą. Oficjalna nazwa templariuszy: Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona. To od jej łacińskiej nazwy „Templum Salomonis” wywodzi się potoczna nazwa zakonu – „templariusze”. Do Polski templariusze dotarli około 1155 roku. Od XIII wieku templariusze działali intensywnie na obszarze Zachodniego Pomorza, gdzie założyli wiele komandorii.

W XIII i XIV w. nastąpiła silna ekspansja Marchii Brandenburskiej na ziemie wbijające się klinem na pogranicze Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Ze zdobyczy utworzono nową prowincję – Nową Marchię. W XVI w. przyłączono ją do Brandenburgii. Od 1701 r. stanowiła część Królestwa Prus, od 1871 – Cesarstwa Niemieckiego. Po II wojnie światowej większość obszaru Nowej Marchii znalazła się na terytorium Polski. Granica pomiędzy Marchią a Pomorzem przebiegała pomiędzy Chojną i Trzcińskiem, a Swobnicą. Okolice Cedyni należą do Polski przez 248 lat. Spuścizną czasów templariuszy jest kilkadziesiąt małych kościołów z ciosanych kamieni granitowych zbudowanych w XIII i XIV w. i położonych na terenie dawnej Nowej Marchii, czyli na południu woj. zachodniopomorskiego.

Bitwa pod Cedynią

Polanie pod wodzą księcia Mieszka I około 960 r. opanowali tereny słowiańskiego plemienia Pyrzyczan w dolnej Dolinie Odry. Margrabia Marchii Łużyckiej Hodon uderzył na te tereny, do bitwy doszło w 24 czerwca 972 r. pod Cedynią. Walczono o bród na Odrze. Z Cedyni nastąpił kontratak i wojska Marchii zostały wzięte w kleszcze. Bitwa zamieniła się w rzeź, z której z życiem uszła jedynie garstka Niemców. Przełomowe znaczenie miało uderzenie Czcibora, brata Mieszka I, który natarł na wojska Hodona ze wzgórza niedaleko grodu Cedynia. Na Górze Czcibora (4 km od Cedyni) zbudowano monumentalny pomnik.

Cystersi w Cedyni

Cedynia jest najdalej na zachód położonym miastem Polski. W IX–XII wieku powstał tu gród miejscowych Słowian – Pyrzyczan, strzegący przeprawy przez Odrę na drodze łączącej Połabie z Pomorzem. Ok. 960 gród został opanowany przez Mieszka I i rozbudowany jako twierdza graniczna. W XII–XIII wieku Cedynia była siedzibą kasztelanii. W 1252 roku gród zajęli Brandenburczycy, którzy sprowadzili tu misjonarzy. W okolicy wybudowano liczne klasztory, w tym w 1266 roku klasztor cystersów w Cedyni. Został on uposażony w liczne dobra ziemskie, przez co zyskał duży wpływ na sytuację gospodarczą i ekonomiczną okolicy.

Cedynia pomiędzy 1373 a 1402 znalazła się we władaniu Korony Czeskiej. Sfinalizowane zostały rozmowy w sprawie zakupu miasta i regionu przez Polskę, jednakże w 1402 król Zygmunt Luksemburczyk sprzedał Nową Marchię z miastem Zakonowi krzyżackiemu. Po wybuchu wojny trzynastoletniej w 1454 Krzyżacy sprzedali miasto Brandenburgii, w której władzę wówczas sprawował Fryderyk II, w celu pozyskania środków na prowadzenie wojny. Podczas wojny trzydziestoletniej Cedynia była zajęta przez Szwedów, a w 1631 roku król szwedzki Gustaw II Adolf wybrał sobie to miasto na swoją siedzibę. W 1641 roku elektor Fryderyk Wilhelm I nakazał przebudować ruiny klasztoru na barokowy pałacyk myśliwski. Klasztor był spalony w 1945 r. podczas działań wojennych, a obecnie został odbudowany z przeznaczeniem na hotel.

Kościół Narodzenia NMP w Cedyni

Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Cedyni został zbudowany w XIII w. z ciosów granitowych. Wieża pochodzi z XIX w.

Golice

W Golicach zbudowano z ciosów granitowych romański kościół w XIII w. Wieża spłonęła w roku 1972 r.

Lubiechów Górny

Romański kościół w Lubiechowie pochodzi z II połowy XIII w. W XIX w. został gruntownie przebudowany (wieża z hełmem w stylu północnego neorenesansu). Na ścianie kościoła znajduje się tajemnicza szachownica templariuszy.

Czachów

Romański kościół z ciosów granitowych pochodzi z II połowy XIII w. Został przebudowany w 1837 r , dodano drewnianą wieżę.

Łukowice

Wczesnogotycki kościół z ciosów granitowych pochodzi z I połowy XIV w., wieża z początku XX w. W 1945 r. uległ zniszczeniu. Odbudowany został po 2004 r.

Orzechów

Romański kościół z ciosów granitowych został zbudowany w końcu XIII w., wieża pochodzi z XVIII w.

Mętno

Późnoromański kościół z granitowych ciosów zbudowano w II połowie XIII wieku. Kościół przebudowano w 1866 r. Nad kościołem dominuje potężna kamienna wieża o szerokości nawy.

Dolsko

We wsi Dolsko z kościołem templariuszy rozgrywa się akcja jednej z części „Pana Samochodzika” – „Księga strachów”. Romański kościół z ciosów granitowych został zbudowany przez templariuszy w III ćwierci XIII w. Znajduje się na nim tajemniczy symbol szachownicy. Nad kościołem dominuje potężna kamienna wieża o szerokości nawy.

Moryń

W XII w. powstało grodzisko w Moryniu. Grodzisko to było jednym z najważniejszych grodów w kasztelanii cedyńskiej. W II połowie XIII w. Moryń został opanowany przez Marchię Brandenburską, która utworzyła na tych terenach Nową Marchię. W XIV – XV w. miasto otoczono murami obronnymi z granitu i kamienia polnego. Otaczają one miasto kołem o średnicy około 300m. Pierwotnie miały 28 strażnic czworokątnych i jedną bramę z wieżą. Zachował się do dzisiaj ich pełny wieniec (bez bramy i strażnic).

Wybudowany w XIV w. zamek został zniszczony wkrótce przez rycerstwo pomorskie i zachował się do naszych czasów w formie ruiny.

Kościół z ciosów granitowych w Moryniu powstał w XIII i XIV w. w stylu gotyckim. Ołtarz z kostki granitowej (jeden z nielicznych tego typu ołtarzy w Polsce) jest starszy od kościoła o około 100 lat (datowany jest na XII wiek). Wieża z hełmem pochodzi z XVIII w. Tajemnicza szachownica templariuszy znajduje się na południowo-zachodnim narożniku wieży.

Bielin

We wsi znajduje się stadnina koni, która specjalizuje się w hodowli koni szlachetnej półkrwi, na bazie ras hanowerskiej i holsztyńskiej. Późnobarokowy pałac pochodzi z XVIII wieku.

Witnica Chojeńska

Gotycki kościół z przełomu XIII i XIV w. został wzniesiony z ciosów granitowych, a przebudowany w XIX w. przy użyciu cegły.

Goszków

Kościół w Goszkowie pochodzi z II połowy XIII w. Zbudowany został z ciosów granitowych, a przebudowany w XIX w. (neogotycka ceglana wieża).

Białęgi

Romański kościół z ciosów granitowych został zbudowany w 1278 r. Po II wojnie światowy został przekształcony w budynek gospodarczy lokalnego PGR-u. dzięki czemu popadł w ruinę. Kościół odbudowano w 2006 r. .

Dolina Miłości w Zatoni Dolnej

Park założony został w latach 50. XIX w. przez francuską rodzinę Humbert, poza obrębem zespołu pałacowo-parkowego domeny rycerskiej w Krajniku Górnym, na terenie ukształtowanym faliście, pociętym głębokimi jarami. Zbocza wzniesień przecięte są licznymi alejkami. Elementami kompozycyjnymi parku są liczne głazy okolicznościowe oraz dwie rzeźby ogrodowe (w dolinie) „Adam” i „Ewa” usytuowane pośrodku stawów. Wśród drzewostanu występują drzewa o charakterze pomników przyrody.

Kuchnia regionalna

Na posiłek w Cedyni koniecznie trzeba się udać do Klasztoru Cysterek. Serwowana jest tradycyjna kuchnia polska – zupy żurek i grzybowa, tradycyjny schabowy z ziemniakami, pierogi.

Pożyteczne informacje

Klasztor, ul. M. Konopnickiej, Cedynia

Zaplanuj wycieczkę