Spichrze – Pomnik Historii
Szczypta historii
Grudziądz wraz z ziemią chełmińską wchodził w skład państwa Mieszka I. Od 1231 r. Grudziądz pozostawał w panowaniu Krzyżaków, którzy ustanowili tu komturstwo i rozpoczęli budowę zamku obronnego. Miasto zostało lokowane w roku 1291 na prawie chełmińskim.
Po klęsce Krzyżaków pod Grunwaldem, w której zginął grudziądzki komtur Wilhelm von Helfenstein, wojska króla Jagiełły na przełomie lipca i sierpnia 1410 roku na krótko zajęły Grudziądz, po czym oddały go Krzyżakom. W wyniku drugiego pokoju toruńskiego Grudziądz wraz z całymi Prusami Królewskimi został uznany częścią Korony Polskiej i stał się miastem królewskim. Złoty wiek miasta został zahamowany w wyniku wojen polsko-szwedzkich.
W 1772 r., w wyniku I rozbioru Polski, Grudziądz przeszedł pod panowanie pruskie, trwające do 1920 r. Rząd Prus aktywnie dążył do ożywienia gospodarczego nowych ziem i ich szybkiej integracji z pruskim organizmem państwowym. W tym celu podejmowano akcje kolonizacyjne – do Grudziądza sprowadzono wielu osadników z Niemiec. Łącznie Grudziądz należy do Polski przez 661 lat (teren na północ od Grudziądza tylko przez 146 lat)
Zamek krzyżacki
Zamek krzyżacki z drugiej połowy XIII w. został zniszczony w 1945 r. Na wzgórzu zamkowym znajdują się pozostałości zamku – zrekonstruowana wieża „Klimek”.
Poliptyk Grudziądzki
Poliptyk Grudziądzki (z przełomu XIV i XV wieku) to późnogotycka malowana nastawa ołtarzowa pochodząca z kaplicy zamku krzyżackiego w Grudziądzu. Obecnie znajduje się w Galerii Sztuki Średniowiecznej Muzeum Narodowego w Warszawie.
Spichrze – Pomnik Historii
Zespół spichrzów z XIII–XVII w. od strony Wisły jest uznany jako Pomnik historii. Po krzyżackiej lokacji Grudziądza w 1291 r., w początkach XIV w. przystąpiono do budowy murów obronnych, opasujących miasto. Pierwotnie pojedyncza linia znajdowała się również na wysokiej skarpie od strony Wisły. Już jednak w latach 1346-1351 zbudowano od tamtej strony murowany spichrz Bornwalda, a kolejne w XIV -XVII w. Z uwagi na topografię terenu budynki kilkukondygnacyjne od strony Wisły (do 6 kondygnacji), od strony miasta były zaledwie parterowe lub piętrowe. Spichrze z nabrzeżem były połączone drewnianymi rynnami spadowymi, przez które zsypywano zboże bezpośrednio na łodzie i statki. Komunikację miasta z portem zapewniała stojąca na południowym krańcu ulicy obronna Brama Wodna, później pojawiły się 2 dodatkowe furty.
Mury miejskie
W XIII – XIV w. przystąpiono do otaczania obszaru miasta systemem fortyfikacji złożonych z linii murów obronnych i fosy, połączonych w części płn.-zach. z wcześniej wzniesionymi obwarowaniami zamku krzyżackiego. Już w XIV w. pojedynczy mur na krawędzi skarpy od strony Wisły został stopniowo zastąpiony linią obronnych kilkukondygnacyjnych spichrzów. W 2. połowie XIX w. w związku z dynamicznym rozwojem miasta większość fortyfikacji została rozebrana, a fosy zasypano. Do naszych czasów zachowała się przebudowana Brama Wodna. Dolna część z ostrołukowym dawnym przejazdem pochodzi jeszcze z XIV w. Przetrwały także znaczne odcinki narożnika wspólnych murów odgraniczających zamek od miasta.
Bazylika św. Mikołaja
W związku z lokacją miasta na prawie chełmińskim w 1291 r., wytyczono siatkę ulic przystąpiono do budowy murowanego gotyckiego kościoła. Od połowy XVI w. do 1598 r. kościół był ewangelicki. W 1896 r. miała miejsce gruntowna renowacja fary w duchu neogotyckim, wnętrze otrzymało nowe polichromie i witraże. Podczas działań wojennych w 1945 r. kościół poniósł ciężkie straty: runęła górna część wieży, dachy, spłonęła większa część wystroju. Odbudowa miała miejsce w latach 1946–1949.
Bazylika kolegiacka św. Mikołaja pełni rolę sanktuarium maryjnego związanego z kultem obrazu Matki Bożej Łaskawej.
Klasztor benedyktynek
Wkrótce po krzyżackiej lokacji Grudziądza w 1291 r. w pobliżu Bramy Toruńskiej powstał przytułek – szpital Św. Ducha – z własną kaplicą. W 1631 r. zabudowania objęły przybyłe z Torunia benedyktynki. Podczas potopu szwedzkiego w 1656 r. kościół spłonął. W latach 1728–1731 wzniesiono bardziej okazałe gmachy klasztorne i odbudowano kościół św. Ducha. W latach 1749–1750 wzniesiono ozdobną furtę klasztorną, zwaną dziś Pałacem Opatek. Klasztor został skasowany przez władze pruskie w 1810 r., a kościół Św. Ducha przekształcono w ewangelicką świątynię garnizonową.
Barokowy zespół pojezuicki
W skład zespołu pojezuickiego z XVII-XVIII w. wchodzą: kościół św. Franciszka Ksawerego i dawne kolegium jezuickie. Jezuici zostali sprowadzeni do Grudziądza w 1622 r. staraniem Jana Działyńskiego, starosty pokrzywieńskiego i biskupa chełmińskiego Jana Kuczborskiego. Grudziądz był wówczas miastem zamieszkanym w większości przez ewangelików, przeciwko którym była wymierzona kontrreformacyjna działalność Towarzystwa Jezusowego. Pierwsza połowa XVIII w. to zarazem okres największego rozkwitu szkoły. Naukę zdobywało około 200–300 uczniów z terenu całych Prus Królewskich, a szkołę zwano Grudziądzkim Ateneum lub Kolegium Działyńskich. Kasata zakonu w Prusach nastąpiła w 1781 r.
W barokowym budynku kolegium jezuickiego mieści się obecnie ratusz.
Klasztor reformatów
Późnobarokowy klasztor reformatów z kościołem pw. Świętego Krzyża został zbudowany w poł. XVIII w. Po przejściu Grudziądza pod panowanie pruskie w wyniku I rozbioru Polski, nastąpiła kasata klasztoru i po kilku latach w jego murach urządzono zakład karny (działający do dzisiaj).
Czasy zaboru pruskiego
6 czerwca 1776 roku z rozkazu Fryderyka II rozpoczęto budowę potężnej twierdzy położonej na północ od miasta obejmującej system fortów. Wchodząca w jej skład cytadela została poddana sprawdzianowi w czasie wojen napoleońskich w 1807 roku, kiedy została oblężona przez wojska hesko-polskie. Blokada twierdzy zakończyła się 24 czerwca 1807 roku w związku z podpisaniem rozejmu. Fragmenty fortyfikacji są dostępne dla zwiedzających.
Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny
Kościół Niepokalanego Serca NMP to dawny kościół ewangelicki, neogotycka świątynia zbudowana w 1898 r. Zdewastowana w czasie wojny budowla została przejęta przez Kościół rzymskokatolicki i przekazana w posiadanie dla księży marianów.
Kamienice na Starym Mieście
Większość budynków to rekonstrukcje zabudowy sprzed II wojny światowej. Niestety, nie robią one dobrego wrażenia.
Most im. Bronisława Malinowskiego
Most na Wiśle w Grudziądzu to najdłuższy most drogowo-kolejowy w Polsce. Jest to most stalowy, kratownicowy, składający się z 11 przęseł o rozpiętościach 100 m. Most został zbudowany podczas trwania zaboru pruskiego, w latach 1876–1879, w ciągu linii kolejowej Laskowice Pomorskie – Grudziądz. Most nosi imię sportowca i olimpijczyka Bronisława Malinowskiego, który w 1981 r. zginął w wypadku drogowym na tym moście.
Kuchnia regionalna
Na tradycyjną kuchnię polską zapraszamy do Kuchni Pełnej Smaku na grudziądzkim rynku. Możemy spróbować typowych zup takich jak ogórkowa, szczawiowa, krem z dyni oraz dań głównych – schabowego, polędwiczek wieprzowych, gulaszu wieprzowego, wątróbki drobiowej, pulpetów w sosie koperkowym, sandacza smażonego i pstrąga z patelni.
Pożyteczne informacje
- Kuchnia Pełna Smaku, ul. Długa 2, Grudziądz
Zaplanuj wycieczkę