Szczypta historii

W przypadku Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej trzeba się cofnąć 201 do 145 milionów lat, do okresu Jury (era mezozoiczna). Na tym terenie mieliśmy morza, na dnie których osadzały się muszle wapienne, piaski i iły, z których powstało wiele warstw skał (dolomity, margle, wapienie). Na terenie Wyżyny dominują wapienie górnojurajskie tworzące płytę. Charakterystyczne są wystające ponad powierzchnię zrównania liczne wapienne ostańce wznoszące się na wysokość do kilkudziesięciu metrów, powstałe w wyniku procesów krasowych, jakie panowały w podzwrotnikowym klimacie trzeciorzędu. Wynikiem procesów krasowych są także liczne jaskinie.

Wyżyna sąsiadowała ze Śląskiem, który był w rękach Piastów śląskich. W 1327 i w 1345 roku od strony Górnego Śląska nastąpił najazd wojsk czeskich Jana Luksemburskiego. Na polecenia króla Kazimierza Wielkiego w celu ochrony Krakowa zbudowano system średniowiecznych zamków, strzegących granicy przed napadami czeskimi, tzw. Orle Gniazda. Jura od 1795 r. znajdowała się w zaborze pruskim w prowincji Nowy Śląsk, a od 1815 – w Królestwie Polskim pod zaborem rosyjskim. Region należy do Polski przez 909 lat.

Olsztyn

Początki osady związane są z zamkiem z pocz. XIV w. Istotną postacią w historii Olszyna był piastowski książę opolski Władysław Opolczyk, który współpracował blisko z królem węgierskim Ludwikiem. W 1370 r. wobec śmierci Kazimierza Wielkiego, Opolczyk wziął udział w przygotowaniach gruntu pod objęcie tronu polskiego przez Ludwika. Doprowadził do obalenia testamentu Kazimierza Wielkiego w jego punktach dotyczących Kaźka Słupskiego i nieślubnych synów króla. Dokonania Opolczyka zostały docenione przez władcę węgierskiego, który nadał mu jako lenno ziemię wieluńską oraz zamek Olsztyn. W 1396 r. Olsztyn został przyłączony przez Władysława Jagiełłę do Korony.

W 1488 r. Olsztyn otrzymał prawa miejskie z rąk Kazimierza Jagiellończyka. W 1655 Olsztyn został zniszczony przez Szwedów. Od 1795 miasto znajdowało się w zaborze pruskim w prowincji Nowy Śląsk, a od 1815 – w Królestwie Polskim pod zaborem rosyjskim. Miejscowość utraciła status miasta w 1870, a odzyskała w 2022.

Zamek w Olsztynie

Zamek w Olsztynie pochodzi z XIII w. Strażnicę rozbudował w XIV w. Kazimierz Wielki jako jeden z najbardziej warownych zamków na pograniczu śląsko-małopolskim. W 1391 r. Władysław Jagiełło po tygodniowym oblężeniu zdobył zamek i przywrócił go Koronie. W XV w. zamek odegrał znaczącą rolę przy odpieraniu napadów ze strony książąt śląskich. W 1587 r. atakowany był przez wojska austriackie arcyksięcia Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego. Dowódcą załogi był wówczas starosta Kasper Karliński. Jego porwany kilkuletni syn wraz z piastunką wystawiony został pod zamek na pierwszą linię ognia. Obrona się powiodła, z poświęceniem jednak życia syna dowódcy. W czasie potopu Szwedzi zrujnowali zamek i spalili miasto. W XIX w. chłopi stopniowo rozbierali zamek w celu pozyskania budulca. W 2019 w jaskini znajdującej się tuż przy słynnym zamku dokonano niezwykłego odkrycia. Znaleziono narzędzia krzemienne pochodzące sprzed 40 tys. lat wykonane przez neandertalczyków.

Kościół św. Jana Chrzciciela

U podnóża zamku znajduje się kościół św. Jana Chrzciciela pochodzący z I połowy XVIII w. Finansowego wsparcia udzielił starosta olsztyński książę Jerzy Lubomirski, który zezwolił na użycie w znacznej części rozebranych murów zamkowych.

Spichlerz zbożowy w Olsztynie

Dwukondygnacyjny modrzewiowy spichlerz zbożowy pochodzi z 1783 roku, został przeniesiony ze wsi Borowno i zrekonstruowany w 2007 roku. Jest przykładem staropolskiej, drewnianej architektury ludowej. Obecnie znajduje się w nim restauracja.

Sokole Góry

Sokole Góry to pasmo wzniesień pomiędzy Olsztynem, Zrębicami i Biskupicami.

Siedliska nietoperzy

Na obszarze ciągnącym się od Częstochowy przez Zieloną Górę, i Góry Towarne, aż po Sokole Góry znajdują się liczne formy skałkowe oraz liczne jaskinie i schroniska. Jaskinie są schronieniem i miejscem rozrodu dla licznych nietoperzy. M.in. wstępują takie ich gatunki, jak podkowiec mały, nocek orzęsiony, nocek duży. W kolonii nocka dużego w rezerwacie przyrody Sokole Góry żyje około 750 osobników, i jest to jedna z największych jego kolonii w Polsce.

Kościół św. Idziego w Zrębicach

Drewniany kościół św. Idziego w Zrębicach pochodzi z 1789 r. Wewnątrz kościoła znajduje się otoczony kultem obraz św. Idziego z XVII w.

Złoty Potok

Złoty potok to miejscowość należąca kiedyś do Potockich herbu Szreniawa, którzy w drugiej połowie XV wieku zbudowali tu dwór. W 1851 roku upadający majątek odkupił i podniósł z upadku generał Wincenty Krasiński. W 1856 r. na jego polecenie zbudowany został pałac w stylu klasycystycznym, a sąsiadujący z nim dworek przeznaczony został dla jego syna Zygmunta, który mieszkał w nim latem 1857. Po jego śmierci majątek odziedziczyła córka poety Maria, żona hrabiego Edwarda Aleksandra Raczyńskiego. Rodzina Raczyńskich na początku XX w. przebudowała pałac, nadając mu dzisiejszy kształt.

W dworze, w którym mieszkał Zygmunt Krasiński, obecnie mieści się Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego.

Źródła Wiercicy

Na południe od Złotego Potoku znajdują się wywierzyskowe źródła Wiercicy (Źródła Zygmunta i Elżbiety). Nazwę źródłom nadał przebywający tutaj z rodziną poeta Zygmunt Krasiński, który w ten sposób uczcił swą córkę Elżbietę i syna Zygmunta.

W sąsiedztwie źródeł znajduje się skalna Brama Twardowskiego. Do źródeł i Bramy jest wygodne dojście z parkingu. Z Bramą Twardowskiego związana jest legenda o czarnoksiężniku Twardowskim. Na skale znajdują się odciski, które według tej legendy pozostawił diabelski kogut, startując z Twardowskim na Księżyc. Istnieje też przekaz mówiący o tym, że panna, która przejdzie przez otwór Bramy Twardowskiego, wkrótce będzie miała szansę wyjść za mąż.

Ostrężnik

Skała Ostrężnik przypomina bryłę sera szwajcarskiego, posiada bowiem liczne komory powstałe w wyniku zjawisk krasowych. Połączone są ze sobą wąskimi korytarzami i tworzą Jaskinię Ostrężnicką.

Na szczycie skały znajdują się ruiny Zamku Ostrężnik. Zachowane resztki pozwalają przypuszczać, że obiekt składał się kiedyś z zamku górnego i dolnego, z dwoma podzamczami i otoczony był głęboką fosą. Obecnie jedyne, co pozostało z warowni, to skała, na której był zbudowany zamek górny, oraz fragmenty wałów i murów o wysokości nie przekraczającej jednego metra.

Pustynia Siedlecka

Pustynia Siedlecka to dawne wyrobisko kopalni piasków formierskich, położone w pobliżu miejscowości Siedlec. Zajmuje obszar 25 hektarów i jest częściowo zalesiona sosną. Na terenach piaszczystych znajduje się oczko wodne ze skupiskiem roślin szuwarowych.

Kuchnia regionalna

Tuż za wywierzyskowymi źródłami Wiercicy znajduje się jedna z pierwszych w Europie pstrągarnia, założona w 1881 r. na polecenie hr. Edwarda Raczyńskiego. W smażalni ryb można zjeść pysznego smażonego pstrąga, karpia i jesiotra. Ryby pochodzą z własnych stawów zasilanych wodą źródlaną.

Pożyteczne informacje

• Pstrągarnia i smażalnia ryb, Kościuszki 100, Złoty Potok

Zaplanuj wycieczkę