Pomidory
Coraz bardziej rośnie świadomość ścisłej zależności pomiędzy zdrowiem a odpowiednią dietą. W poszukiwaniu „cudownych” środków dietetycznych chcielibyśmy zwrócić uwagę na zwykłe pomidory. Jest to jedno z najpopularniejszych warzyw świata. Produkuje się ich 177 mln ton rocznie. Polska jest szóstym producentem pomidorów w UE z udziałem ok. 5%. Z uwagi na klimat, nasze pomidory cechują się bardziej kwaśnym, orzeźwiającym smakiem. Produkcja pomidorów w Polsce rozpoczyna się na początku kwietnia i trwa do połowy listopada i jest prowadzona w uprawach polowych oraz pod osłonami.Produkcja pomidorów gruntowych od wielu lat wykazuje tendencje spadkowe (obecnie ok. 255 tys. ton) na rzecz upraw w szklarniach i tunelach (644 tys. ton rocznie).
Likopen
Pomidory znalazły wielkie uznanie dietetyków jako źródło likopenu. Likopen to czerwony barwnik z rodziny karotenoidów – naturalnych przeciwutleniaczy. Dzięki niemu wiele owoców takich jak pomidory, arbuzy, czerwona papryka, czerwony grejpfrut, owoce dzikiej róży są zabarwione na czerwono. Ale nie o kolor tu chodzi – likopen jest aktywnym antyoksydantem, który skutecznie neutralizuje w organizmie wolne rodniki. Cóż to takiego?
Wolne rodniki
Wolne rodniki powstają w wyniku naturalnych procesów metabolicznych zachodzących głównie w mitochondriach naszych komórek. W odpowiednich ilościach są pożyteczne, gdyż chronią organizm przed toksycznymi substancjami, bakteriami i wirusami. Ale ich nadmiar jest groźny dla naszego zdrowia, gdyż wolne rodniki mogą uszkadzać strukturę białek, lipidów, a nawet DNA. Gdy mamy zbyt dużo wolnych rodników dochodzi do tzw. stresu oksydacyjnego, a to znacznie podnosi ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych, sercowo-naczyniowych, metabolicznych, Alzheimera i Parkinsona. Takim dodatkowym źródłem wolnych rodników mogą być zanieczyszczone środowisko, zła żywność (np. smażone i grillowane potrawy) oraz stres.
Aby likwidować stres oksydacyjny, w naszej diecie muszą być codziennie podawane antyoksydanty, czyli substancje neutralizujące nadmiar wolnych rodników.
Likopen – silny antyoksydant
Likopen jest najsilniejszym antyoksydantem spośród karotenoidów – współczynnik „mocy” antyoksydacyjnej Kq dla likopenu wynosi 31, beta-karotenu 14, a luteiny 8. Świeże pomidory zawierają 0.7 – 4.9 mg likopenu w 100 gramach. Polskie pomidory uzyskują tutaj przewagę, gdyż optymalna temperatura podczas dojrzewania pomidorów powinna wynosić 160C -260C, a powyżej 350C likopen przekształca się w beta-karoten. Poprzez obróbkę można zwiększyć koncentrację likopenu: w ketchupie może go być 11 mg/100g, w sokach i zupie 8 mg/100 g.
Badania nad rakiem prostaty wykazały, że przy suplementacji 15 mg likopenu dziennie znacząco zmniejsza się prawdopodobieństwo raka. W badaniach nad rakiem piersi uzyskano spadek zachorowań o 18% przy diecie bogatej w likopen. Podobne wyniki uzyskiwano dla prewencji i terapii raka płuc, szyjki macicy i skóry. Korzystne działanie likopenu jest również wykazywane w przypadku leczenia męskiej niepłodności, chorób zespołu metabolicznego, czy uszkodzenia wątroby. Likopen wpływa hamująco na syntezę cholesterolu i pomaga w usuwaniu jego „złej” frakcji LDL z krwi, przez co poprawia funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego zmniejszając ryzyko wystąpienia udaru i zawału. Popularyzatorem likopenu w Polsce jest pan prof. Jan Barcikowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Źródła likopenu
Przyjmuje się, że dzienne spożycie likopenu powinno być na poziomie 5-10 mg co odpowiada kilku pomidorom lub talerzowi zupy pomidorowej. Warto stosować ketchupy zawierające wyższe wartości przecieru pomidorowego – co najmniej 200 g pomidorów na 100g ketchupu. Np. ketchup z „Ogródka Dziadunia” zawiera 220 g pomidorów na 100 g ketchupu. Ketchup powinien być pozbawiony skrobi kukurydzianej, która zastępuje pulpę pomidorową i nie zawiera likopenu.
Ketchupy z „Ogródka Dziadunia”
Tak więc powinniśmy naszą codzienną dietę wzbogacić o świeże pomidory lub ich przetwory. Pamiętajmy także o dodaniu do nich kilku kropel oliwy lub oleju, gdyż likopen nie rozpuszcza się w wodzie, a rozpuszcza się w tłuszczach. Likopenu nie powinniśmy spożywać wspólnie z potrawami bogatymi w wapń (np. ser), gdyż obniża on dostępność wapnia o 84%.
Smacznego!
Opracowano na podstawie [1]
[1] Małgorzata Grabowska, Dariusz Wawrzyniak, Katarzyna Rolle, Piotr Chomczyński, Stefan Oziewicz, Stefan Jurga and Jan Barciszewski. Let food be your medicine: nutraceutical properties of lycopene. Food Funct., 2019, 1–13