Kościół Pokoju w Jaworze – Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO

We wczesnym średniowieczu prawdopodobnie istniała tu osada słowiańska o nazwie Stary Jawor. W czasach późniejszych Jawor był centralnym grodem słowiańskiego plemienia Trzebowian.

W czasach rozbicia dzielnicowego, Śląsk uległ podziałom na mniejsze księstwa. Jawor stał się stolicą Księstwa jaworskiego, które zostało utworzone ok. 1274 r. przez Bolesława II Rogatkę. Wydzielił on swojemu najstarszemu synowi, Henrykowi V Brzuchatemu, własną dzielnicę, obejmującą takie miasta jak Jawor, Bolków, Kamienna Góra, Lubawka, Lwówek Śląski i Świerzawa.

Rozwój miasta, zarówno gospodarczy, jak i terytorialny, przypadł na lata rządów księcia Bolka I Surowego od 1278 r. także księcia jaworskiego. Po jego śmierci księstwo rozpadło się na trzy części. W 1312 r. jaworska dzielnica przypadła drugiemu synowi Bolka I Surowego, księciu Henrykowi I jaworskiemu. Ok. 1300 miasto otoczono murami, w 1372 nastąpiło wykupienie wójtostwa, a rok później powstał cech sukienników. Do 1392 r. Jawor wchodził w skład samodzielnego księstwa piastowskiego. Po śmierci Bolka II Małego i jego żony Agnieszki Habsburskiej zostało połączone z Koroną Czeską. Pozostało ono niezależne najdłużej ze wszystkich księstw śląskich, utrzymując do 1392 roku swą samodzielność. Rozwój miasta nastąpił na początku XVI w. kiedy to Jawor stał się głównym ośrodkiem tkactwa lnu na Dolnym Śląsku. W wyniku wojen śląskich (1740–1763) Jawor dostał się pod panowanie Prus. Polska otrzymała Jawor w 1945 r. Okolice Jawora należą do Polski przez 393 lata.

Kościoły Pokoju

Przed wojną trzydziestoletnią mieszkańcy śląska mogli swobodnie wyznawać luteranizm i odprawiać ewangelickie nabożeństwa. Po wybuchu wojny ewangelikom odebrano prawo do wyznawania własnej wiary i posiadania własnych kościołów. W następstwie pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią (1618–1648), gdy naciskany przez protestancką Szwecję katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech świątyń na obszarach księstw dziedzicznych w Jaworze, Głogowie i Świdnicy.

Jednakże cesarska zgoda na budowę Kościołów Pokoju celowo została obwarowana dodatkowymi warunkami, które miały utrudnić budowę i użytkowanie świątyni: budowle miały być wzniesione jedynie z materiałów nietrwałych (drewno, słoma, glina, piasek) oraz nie mogły mieć wież, dzwonów, ani tradycyjnego kształtu świątyni, a ponadto musiały być ukończone w ciągu jednego roku, Istniejące do dziś kościoły w Świdnicy i Jaworze są największymi drewnianymi budowlami o funkcjach religijnych w Europie. W roku 2001 zostały one wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Ewangelicki Kościół Pokoju w Jaworze

Ewangelicki Kościół Pokoju wybudowano w latach 1654-1655 według projektu Albrechta Seabischa z zastosowaniem konstrukcji ryglowej. Budowla powstała z materiałów nietrwałych: drewna, słomy i gliny. Na uwagę zasługuje barokowe wyposażenie wnętrza: ołtarz, cztero kondygnacje empory, ambona i chrzcielnica.. Wszystkie elementy konstrukcyjne pokrywają polichromie o motywach fantazyjnie zwiniętych wici roślinnych. Ten wyjątkowo cenny obiekt wyróżnia się na tle historii sztuki europejskiej II połowy XVII w. ze względu na swą unikatowość i wysokie walory artystyczne.

Kościół św. Marcina

Gotycki kościół św. Marcina z XIII w. dominuje w panoramie Jawora swą geometryczną bryłą. Zbudowany jestz piaskowca. Do kościoła prowadzą trzy portale: od południa z tympanonem zawierającym scenę ze św. Marcinem (XV w.), od zachodu z tympanonem maswerkowym z bordiurą postaci (XIV w.) i od zachodu renesansowy z płaskorzeźbami i kolumnami (pocz. XVII w.). W ołtarzu głównym znajduje się obraz „Apoteoza św. Marcina” pędzla Feliksa Antona Schefflera. Wnętrze zostało bogato ozdobione w okresie barokizacji (lata 30. XVIII w.).

Zespół poklasztorny bernardynów

W zespole poklasztornym bernardynów mieści obecnie siedziba Muzeum Regionalnego. Kościół został wybudowany pod koniec XV w. w stylu gotyckim. W części klasztornej zachowany są polichromie z początku XVI w.: „Upadek pod krzyżem” i „Stygmatyzacja św. Franciszka”. Wnętrze kościoła zdobią również liczne malowidła ścienne. Sklepienia pokrywają barwne motywy roślinne. Nad łukiem tęczowym dominuje przedstawienie św. Bernardyna z 1503 roku, a na ścianie południowej jest cykl ośmiu przedstawień pasyjnych, ujętych w kwatery.

Kościół św. Barbary

Kościół św. Barbary pochodzący z połowy XIII wieku, to pierwsza świątynia w Jaworze (powstała przed kościołem św. Marcina). Później służyła jako kaplica szpitalna, magazyn, a obecnie kaplica pogrzebowa.

Ratusz

Ratusz wybudowany w połowie XIV w. Z pierwotnego założenia zachowała się tylko gotycka wieża. W 1799 roku powstał tu teatr, który w trzeciej ćwierci XIX w. otrzymał wystrój neobarokowy i należy dziś do najciekawszych wnętrz teatralnych Dolnego Śląska. W sali rajców znajdują się największe na Dolnym Śląsku witraże o tematyce alegorycznej wykonanymi według projektu berlińskiego artysty Juliusa Jürsa.

Zamek Piastowski

Zamek Piastowski został wzniesiony w XIII w. i był siedzibą Bolka I i jego następców. Bolko I pod koniec swojego panowania zabezpieczając stołeczne miasto Jawor od zagrożenia czeskiego otoczył je murami obronnymi, wtedy zamek ufortyfikowano kamieniem zastępując drewniano-ziemne umocnienia. W średniowieczu był siedzibą piastowskiego rodu książąt jaworsko-świdnickich aż do śmierci Bolka II Małego w 1368 r.  Od końca XIV w. do 1741 roku przejął go Fryderyk II Wielki i odtąd służył władzom pruskim jako więzienie i zakład pracy przymusowej. Po II wojnie światowej w zamku mieściło się więzienie.

Dawna synagoga w Jaworze

Synagoga została zbudowana w 1364 roku. Antysemicka nagonka z 1435 roku zmusiła ludność żydowską do opuszczenia miasta i z tego względu trzy lata później, w 1438 roku za zgodą króla Albrechta II synagoga została przebudowana na kościół rzymskokatolicki. W 1446 roku po ukończeniu budowy nowego szpitala przemianowana na kaplicę szpitalną pod wezwaniem świętego Wojciecha. W 1729 roku z inicjatywy hrabiny Schaffgotsch została gruntownie przebudowana, przez co ostatecznie zatraciła resztki elementów architektury synagogalnej. Obecnie jest kaplicą chrzcielną.

Mury obronne

Mury obronne w Jaworze zaczęto wznosić w trzeciej ćwierci XIII wieku, z inicjatywy księcia Bolka I. Budowano je i modernizowano przez kilka kolejnych stuleci. W XVI w. dokonano modernizacji fortyfikacji, dobudowując drugi, zewnętrzny pierścień murów. Miejsca najbardziej zagrożone wzmocniono bastejami, z których można było prowadzić ostrzał z broni palnej. W czasie wojny trzydziestoletniej zamek i miasto zajęli Szwedzi, a w 1648 roku obydwa zostały spalone podczas odbijania przez Austriaków. W XIX wieku mury zostały w większości rozebrane za wyjątkiem wieży przy Bramie Strzegomskiej.

Rynek

Zabytki w okolicy

Pałac Luboradz

Pierwotnie w tym miejscu istniał dwór obronny z XVI wieku. Budynek ten w latach w XVII w. został gruntownie przebudowany przez von Nostitzów na potężny pałac o barokowej formie.

Kościół Zaślubin NMP w Luboradzy

Gotycki kościół filialny pw. Zaślubin Najświętszej Marii Panny z 1581 r. został przebudowany w 1900 r. Kościół pełnił dawniej funkcję kaplicy pałacowej. Ponad portalem wejściowym znajduje się renesansowy relief wysokiej jakości, przedstawiający Ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa. Obok kościoła znajdziemy krzyż pokutny.

Pałac Targoszyn

Pałac w Targoszynie został ufundowany po 1765 roku przez Karla barona von Richthofena. Siedziba von Richthofenów została całkowicie przekształcona pod koniec XIX wieku według projektu architekta Becka.

Kościół św. Jadwigi w Targoszynie

Gotycki kościół św. Jadwigi pochodzi z XV/XVI w. W zależności od władz administracyjnych zmieniała się religia głoszona w świątyni (za panowania Habsburgów – katolicka, a po 1770 roku – ewangelicka). Ołtarz składa się z rzeźbionej, nieruchomej części środkowej oraz dwóch ruchomych skrzydeł (ozdobionych rzeźbą na awersie i malowidłami na rewersie).

Kuchnia regionalna

Na posiłek warto się udać do restauracji Ratuszowa na jaworskim Rynku. Obok tradycyjnych i lokalnych dań są serwowane „nowoczesne”, kreatywne dania. Mamy więc w ofercie świetny gulasz z dzika i sery kozie z Łomnicy, polędwicę wołową, ale także gnocchi z kaczką.

Pożyteczne informacje

• Restauracja Ratuszowa, ul. Rynek 1 59-400, Jawor

Zaplanuj wycieczkę