Kaszuby

Kaszuby to region kulturowy, będący częścią Pomorza Gdańskiego. Zamieszkują tu m.in. Kaszubi (autochtoniczni Pomorzanie) posługujący się językiem kaszubskim, który ma w Polsce od 2005 status języka regionalnego. W latach 1116–1119 Pomorze Wschodnie (a więc ziemie obecnie zamieszkane przez Kaszubów) zostało podbite przez księcia Bolesława Krzywoustego. Następnie Pomorze w latach 1308–1309 zostało zajęte przez Krzyżaków. Trwające ponad 150 lat rządy krzyżackie umocniły tutaj wpływy niemieckie. Po II pokoju toruńskim (1466 r.) i powrocie do Polski, część kaszubskiej szlachty zaczęła się wtapiać i w pełni utożsamiać z polską kulturą. Zabór pruski (1772) wprowadził silną germanizację. Z czasem wzrastała rola Kościoła katolickiego na Kaszubach w wysiłku zachowania polskości. Na Uniwersytecie Wrocławskim rozwinął działalność Florian Ceynowa (1817-1881), który podłożył podwaliny pod literacką kaszubszczyznę i „obudził ducha kaszubskiego i dumę szczepową wśród ziomków”. Z czasem zaczęto wydawać polskie i kaszubskie czasopisma literackie i społeczno-kulturalne oraz książki. W wyniku I wojny światowej, Kaszubi stali się częścią nowo utworzonego państwa polskiego, ale część pozostała w Niemczech i Wolnym Mieście Gdańsku. Tereny Kaszub na wschód od Piaśnicy i Jeziora Żarnowieckiego należą do Polski przez 681 lat, a na zachód przez 357 lat.

Kaszubi

Kaszubskie księstwa Pomorza nigdy nie zostały złączone w jeden organizm państwowy. Używano tu języka kaszubskiego i liturgicznej łaciny; ponadto księstwa wschodnie bardziej ulegały polszczyźnie, zachodnie niemczyźnie. Z czasem wyższe warstwy ludności kaszubsko-słowiańskiej, wraz z książętami, podlegały germanizacji, choć zachowały swoje kaszubskie nazwiska i świadomość słowiańskiej proweniencji. Do roku 1945, najbardziej zamożnymi i znaczącymi rodami kaszubskimi na Pomorzu były prastare kaszubskie familie: Podkomorzych von Puttkamerów, Cycewiców von Zitzewitz, Borków von Bork, Krokowskich von Krockow i Machów von Mach. Wybuch II wojny światowej spowodował, że już w pierwszych miesiącach wojny doszło do masowych eksterminacji społeczności polskiej, kaszubskiej, żydowskiej i całej miejscowej elity. Ginęli oni w czasie egzekucji w Piaśnicy, w Victoriaschule, pierwszym na obecnych ziemiach polskich obozie koncentracyjnym Stutthof oraz w lasach kartuskich.

Krokowa

Krokowa od XII wieku do 1945 należała do rodu Krokowskich. Od końca XVI w. do połowy XIX w. Krokowa była centrum kalwinizmu na Pomorzu Gdańskim i przynajmniej do połowy XIX w. odbywały się tutaj regularne nabożeństwa ewangelicko-reformowane po kaszubsku. Po wygaśnięciu polskiej linii rodu pod koniec XVIII w., Krokowa przeszła w ręce linii zniemczonej używającej nazwiska von Krockow. Najbardziej dramatyczny moment rodziny von Krockow przypadł na lato 1939. W rodowej posiadłości, która leżała na terytorium II Rzeczypospolitej, żyło czterech braci von Krockowów: Albrecht, Heinrich, Reinhold i Urlich, mających obywatelstwo polskie. Reinhold został wcielony do polskich ułanów, a Heinrich i Urlich uciekli na niemiecką stronę i zaciągnęli się do hitlerowskiego wojska. Cała trójka uczestniczyła w walkach, we wrześniu 1939. Ułan Reinhold po kilku tygodniach powrócił z niemieckiej niewoli i wkrótce wstąpił do SS i wspólnie z dwójką braci walczył dla III Rzeszy. Wszyscy trzej zginęli na froncie.

Pałac Krokowskich z częściowo zachowaną fosą był budowany od XIV wieku, a obecny kształt uzyskał w XVIII w. W 1945, gdy właściciele zostali zmuszeni do wyjazdu do Niemiec, budynek został znacjonalizowany i popadł w ruinę. W 1990 został odrestaurowany przez polsko-niemiecką fundację, w skład której wchodził także dawny właściciel Heinrich von Krockow. Obecnie jest to luksusowy hotel i muzeum.

Kościół św. Katarzyny w Krokowej

Neogotycki kościół parafialny św. Katarzyny Aleksandryjskiej pochodzi z połowy XIX w., do 1945 r. był kościołem ewangelickim.

Kłanino

Kłanino przez wieki należało do Kłanickich, a później do 1838 do kaszubskiego rodu Ustarbowskich. Następnie majątek przeszedł w ręce niemieckiej rodziny Grass (krewni niemieckiego pisarza Güntera Grassa), która przebywała w Kłaninie aż do roku 1945 r. (również w czasach II RP). Pałac w Kłaninie został wybudowany w połowie XVII w., jednak obecny, eklektyczny kształt, zawdzięcza przebudowie z końca XIX w. Pałac nie uległ zniszczeniu w trakcie II wojny światowej. Wewnątrz budynku można dostrzec zachowany pierwotny układ pomieszczeń z ogromnym holem z charakterystycznymi kręconymi schodami.

Opactwo cysterek w Żarnowcu

Na terenie obecnego Żarnowca już na początku XIII w. istniała osada kaszubska. Od ok. 1215 r. Żarnowiec należał do opactwa Cystersów w Oliwie, które założyło tu żeński klasztor cysterek. Po kasacie zgromadzenia cysterek w Żarnowcu, klasztor w 1590 r. został przejęty przez benedyktynki. W zaborze pruskim w 1834 r. nastąpiła kasacja opactwa. Po wojnie, w 1946 r. do klasztoru powróciły benedyktynki – repatriantki z Wilna. Późnogotycki kościół Zwiastowania Pana pochodzi z XIV w. Kościół jest otoczony jednym z najstarszych na Pomorzu czynnych do dziś cmentarzy, datowanym na XVII, a nawet XVI wiek.

Dwór w Starbienine

W latach 1871–1945 właścicielami majątku była rodzina Hammerów. Zabytkowy dwór powstał na przełomie XIX/XX w. Od 1995 roku zespół dworsko-parkowy przejął w użytkowanie Kaszubski Uniwersytet Ludowy w Wieżycy i przywracając całość do dawnej świetności otworzył tu swoją filię – Ośrodek Edukacji Ekologicznej z działającą elektrownią wiatrową, instalacją solarną oraz kotłownią na biopaliwa. Obiekt świadczy również usługi hotelarskie.

Choczewo

W Choczewie znajduje się XIX-wieczny dwór (obecnie siedziba biblioteki gminnej).

Biebrowo

Od najdawniejszych czasów Biebrowo należało do rodu von Jatzkow. Pałac został zbudowany w XVIII w. przez kolejnych właścicieli von Somnitzów. Obecnie jest w rękach prywatnych.

Dwór Prusewo

Prusewo od XVII w. należało do Krokowskich, później Przebendowskich, von Zabokrzyckich, a po 1863 roku niemieckiej rodziny Fliessbachów. Dwór oraz zabudowania folwarczne pochodzą z początku XX wieku. Od 2006 roku w budynku dworu funkcjonuje hotel oraz restauracja „Sześć Dębów”.

Dwór Bychowo

Bychowo od XIV w. było własnością rodu von Bychow. W XVIII w. dobra przeszły na własność rodziny von Lübtow. Dwór pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. Podczas II wojny światowej został częściowo zniszczony, jednak największej dewastacji dworek uległ w latach 50. i 60. XX wieku. Obecnie znajduje się tutaj hotel oraz restauracja.

Park pałacowy, dąb Władek, wiek ok. 470 lat, obwód pnia 587 cm

Nadole

Granica z Niemcami w dwudziestoleciu międzywojennym biegła po zachodnim brzegu Jeziora Żarnowieckiego. Wyjątkiem było kaszubskie Nadole, które na skutek wygranego plebiscytu w 1920 r. przyłączono do Polski i stało się enklawą skomunikowaną z krajem wyłącznie przez jezioro. Wskansenie w Nadolu możemy znaleźć zagrody gburskie i rybackie, stodołę (z ekspozycją historii pszczelarstwa na Pomorzu oraz wystawą maszyn rolniczych), wozownie (ekspozycja wiejskich środków transportu), piec chlebowy, królikarnię, studnię z kołowrotem i kierat.

Jezioro Żarnowieckie

Jezioro Żarnowieckie to jezioro rynnowe związane ze zlodowaceniem północnopolskim, które trwało do 9.6 tys. lat p.n.e. (dla przypomnienia historia starożytnego Egiptu sięga 5.5 tys. lat p.n.e, a Sumerów 4 tys. lat p.n.e.). Dno jeziora zostało wyżłobione przez olbrzymią podlodową rzekę, która spływała z północy do Pradoliny Redy-Łeby. Od tamtego czasu klimat ziemski ciągle się ogrzewa i średnia temperatura się podnosi. Jezioro ma długość 7,6 km i maksymalną głębokość 19,4 m, czyli dno jeziora znajduje się poniżej poziomu morza (kryptodepresja).

Nad jeziorem miała powstać Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec”, pierwsza w Polsce elektrownia jądrowa, ale jej budowę przerwano w 1990. Obecnie znajduje się tam największa w kraju elektrownia szczytowo-pompowa (o mocy 716 MW), uruchomiona w 1982.

Koło górnego zbiornika wybudowano wieżę widokową :Kaszubskie Oko” o wysokości 44 m.

Dwór Lisewo

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XIV wieku, kiedy właścicielami była rodzina Lisewskich. Kolejnymi właścicielami byli Jackowscy, a później szereg rodzin niemieckich. Po zakończeniu II wojny światowej majątek przekształcono w PGR. Obecnie dwór znajduje się w rękach prywatnych właścicieli. Mieści się w nim hotel i restauracja.

Kościół św. Jakuba i Mikołaja Mechowo

Szachulcowy kościół w Mechowie pochodzi z I poł. XVIII w. i posiada wystrój barokowy.

W Mechowie znajdują się Groty Mechowskie. Jaskinia rozwinęła się w gruboziarnistych piaskowcach i zlepieńcach, gdzie przesączające się wody wymywały luźniejszy materiał (sufozja) tworząc podziemne pustki. Dalsze partie powstały w wyniku działalności człowieka polegającej na rozkopywaniu i poszerzaniu pierwotnych pustek. Współcześnie dla turystów udostępniona jest tylko niewielka, przyotworowa część jaskini.

Kościół Św. Piotra i Pawła w Pucku

Fara stoi nad samym brzegiem zatoki Puckiej. Podczas odpustu, 29 czerwca, odbywa się tradycyjna pielgrzymka łodziowa z portów na Mierzei Helskiej do Pucka i na wodach zatoki odbywa się nabożeństwo. Gotycki kościół powstał w XIV r.

Pałac Rekowo Górne

Pałac w stylu willi włoskiej pochodzi z końca XIX w. Wybudował go radca Hagen z Sobowidza. Obecnie znajduje się w nim hotel.

Pałac Sławutówko

Pałac w Sławutówku zbudowany został w 1912 przez pruskiego szlachcica Gustawa Fryderyka von Below (zm. 1940), który zamieszkał w nim z żoną Henriettą. W 1945 Henrietta von Below została w bestialski sposób zamordowana przez żołnierzy Armii Czerwonej. Obecnie mieści się tutaj hotel.

Pałac Rzucewo

We wsi znajduje się pałac w stylu neogotyckim z 1840 r. wybudowany przez rodzinę von Below, po II wojnie światowej zaadaptowany na szkołę rolniczą, a obecnie (od 1996) luksusowy hotel.

Rewa

Nazwa miejscowości wzięła się od rewy, piaszczystej mielizny ciągnącej się od czubka cypla, niemal nieprzerwanie, do brzegu Mierzei Helskiej.

Na Cyplu Rewskim zbudowano Aleję Zasłużonych Ludzi Morza oraz postawiono Krzyż Morski.

Kuchnia regionalna

Na obiad udaliśmy się do słynnej kaszubskiej gospody Nordowi Mol („północne miejsce”) w Celbowie. Warto tu spróbować zupę rybną z Nordy z kawałkami łososia, dorsza i pstrąga, smażony filet z dorsza, sandacza zapiekanego w sosie borowikowym na warzywach gotowanych, udko z gęsi confit lub pierś z gęsi z sosem żurawinowym oraz rumianą kaczuchę z sosem żurawinowym i zasmażaną czerwoną kapustą.

Restauracja Nordowi Mol w Celbowie, źródło: http://nordowidwor.pl/galeria

Pożyteczne informacje

• Restauracja „NORDOWI MÔL”, Celbowo 27 A

Zaplanuj wycieczkę