W krainie zaniedbanych pałaców i kamiennych kościołów

Szczypta historii

Wybraliśmy się na pogranicze Dolnych Łużyc i Dolnego Śląska. Zaczęliśmy od Żar. Nazwa Zarow, która wywodzi się od wypalania lasów w procesie wylesiania i oznacza wypalone, wyżarzone miejsce. Około roku 1030 osada Zara została przyłączona przez Mieszka II do Polski. Przez terytorium plemienne Żarowian przebiegała droga handlowa zwana Traktem Solnym. Prawa miejskie Żary uzyskały w 1260 roku. Do 1364 obejmowali nad miastem zwierzchnictwo Piastowie śląscy, do 1469 królowie Czech, do 1490 król Węgier, do 1512 elektorowie sascy, do 1635 ponownie królowie Czech, a do 1806 ponownie elektorowie sascy, będący w latach 1697–1706 i 1709-1763 zarazem królami Polski, a do 1815 książę warszawski i król saski. Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 Żary wraz z całymi Dolnymi Łużycami stały się częścią Królestwa Prus, a w 1871 Cesarstwa Niemieckiego. Właścicielami Żar byli: Dewinowie, Packowie, Bibersteinowie oraz Promnitzowie, których okazałe rezydencje przetrwały do dziś w różnym stanie. W XIX w. miasto stało się prężnym ośrodkiem przemysłowym, w którym głównie dominowały zakłady włókiennicze, zatrudniające 50% wszystkich pracujących w przemyśle. Po II wojnie światowej, postanowieniem konferencji poczdamskiej, od 1945 roku są miastem Polski. Łączny czas przynależności Żar do Polski wynosi 152 lata.

Dolne Łużyce

Terytorium Łużyc Dolnych znajduje się w dorzeczu dolnej Szprewy i Nysy Łużyckiej, aż po rzekę Bóbr na wschodzie. W Polsce region rozciąga się pomiędzy miastami: Żary, Trzebiel, Gubin, Nowogród Bobrzański) Stolicą regionu jest niemiecki Chociebuż (Cottbus), a po polskiej stronie Żary. Tereny te od VII wieku zasiedlały plemiona zachodniosłowiańskie Serbołużyczan. W 965 r. powstała Marchia Łużycka, nad którą władcy niemieccy utracili kontrolę w wyniku powstania słowiańskiego w 983 r. W latach 1002–1031, w czasach Bolesława Chrobrego i Mieszka II, Marchia Łużycka znalazły się we władaniu polskim. Następnie przeszła we władanie rodu Wettynów, a w XIV – XV w. znalazła się ponownie we władaniu polskim w ramach piastowskiego księstwa jaworskiego (świdnicko-jaworskiego), jednego z polskich księstw dzielnicowych na Dolnym Śląsku.

Dziś na terenie historycznych Łużyc Dolnych mieszka około 20 tysięcy Serbołużyczan, z czego około 7,5 tys. posługuje się sprawnie językiem dolnołużyckim, głównie w obszarze wschodniego Szprowskiego Lasu na północ od Chociebuża, gdzie Serbołużyczanie stanowią szacunkowo 1/3 populacji.

Zamek Dewinów-Bibersteinów w Żarach

Gotycki zamek został zbudowany z inicjatywy Albrechta Dziewina w drugiej połowie XIII w., został przebudowany w latach 1540–1549 przez Bibersteinów, kiedy to uzyskał renesansowy charakter. Wzniesiono wtedy krużganki po trzech stronach dziedzińca, a we wnętrzach wprowadzono sklepienia kolebkowe z lunetami wraz z wystrojem sztukatorskim i malarskim. W 1558 r. zamek zakupili von Promnitzowie. Zewnętrzny wygląd elewacji zamkowych został nadany około 1700 r. – przebudowano wieżę nadając jej barokowy charakter. Promnitzowie w latach 1710-28 dobudowali obok zamku barokowy pałac, nazywany nowym zamkiem. Od 1824 r. stary zamek pełnił funkcję pruskiego więzienia państwowego. W 1930 r. urządzono tutaj Muzeum Regionalne powiatu żarskiego, które funkcjonowało do 1945 r. W 1945 r. pożar zniszczył obie budowle, które jedynie przykryto nowym dachem. Obecnie zamek jest zachowaną w dobrym stanie ruiną.

Pałac Promnitzów

Barokowy pałac zaprojektowany przez szwajcarskiego architekta Giovanniego Simonettiego i został zbudowany w latach 1710–1728 jako monumentalne, czteroskrzydłowe założenie z dziedzińcem pośrodku, sąsiadujące z zamkiem. Obecnie pałac jest nieużytkowany i zaniedbany. Stanowi własność prywatną. Założenie pałacowe obejmuje również: pałac ogrodowy „Akademia Rycerska” z 1725 roku oraz park geometryczny.

Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa

Gotycka świątynia góruje nad starym miastem. Jest to, której zasadniczy kształt nadano w XV w., zaś północne fragmenty murów kościoła pochodzą z XII w. W latach 1670–1672 przy wschodniej ścianie dobudowano barokową kaplicę Promnitzów. W 1944 został zniszczony przez nalot bombowy.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

Kościół pod wezwaniem św. Barbary, obecnie kościół garnizonowy pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego zbudowano w XIV–XV w. Historia kościoła wiąże się z franciszkanami, który w 1264 roku zostali sprowadzeni do miasta przez Albrechta Dewina. Obok klasztoru został wybudowany kościół świętej Barbary, a także w II połowie XV stulecia kaplica świętej Anny. W 1727 roku kościół został odbudowany po pożarze w stylu barokowym.

Ratusz

Budowla pochodzi z przełomu XIV–XVI w.

Mury obronne

Mury obronne pochodzą z XIV/XVI-w. Zachowały się dwie wieże.

Iłowa

W roku 1000 Bolesław Chrobry wyruszył w stronę zachodnich granic swego państwa, aby –w okolicach Iłowej uroczyście przywitać swojego gościa Ottona III i razem z nim udać się na zjazd do Gniezna: Miejscowość była własnością Kottwitzów do 1567 r., kiedy Baltazar Kotowicz, sprzedał rodzinne dobra. Większa część obecnego miasta leżała w Dolnych Łużycach, wchodzących później w skład Saksonii (od 1635), a następnie od 1815 do pruskiej prowincji Śląsk.

W 1902 roku właścicielem Iłowej został ambasador cesarskich Niemiec na dworze Cesarza Japonii, hrabia Rzeszy Niemieckiej Fritz von Hochberg (pochodzący z rezydującej w Książu rodziny von Hochbergów). Przyczynił się on do modernizacji pałacu i rozbudowy istniejącego od XVII w. ogrodu angielskiego o założenie parkowe z ogrodami w stylu francuskim i japońskim oraz stanowiącego główną oś widokową ogrodu w stylu chińskim (najprawdopodobniej jedynego w Polsce).

Pałac w Iłowej

Pałac w Iłowej został zbudowany w 1626 w miejscu dawnego zamku przez Christopha von Schellendorfa. Najpierw była to renesansowa, czterokondygnacyjna budowla z wieżą, którą w 1720 rozbudowano o barokowe dwukondygnacyjne skrzydło.

Kraina zaniedbanych pałaców

Brzostowa

W Brzostowej znajduje się neorenesansowy pałac z II poł. XIX w.

Jasień

W Jasieniu znajduje się barokowy pałac z 1780 r.

Jasionna

W Jasionnej znajduje się barokowy pałac z XVIII w.

Lipinki Łużyckie

W Lipinkach Łużyckich znajduje się zespół dworski z II poł. XVIII w.

Kraina kamiennych kościołów

Kościół pw. św. Barbary w Mirostowicach Dolnych

Wczesnogotycki kościół z kamienia polnego pw. św. Barbary w Mirostowicach Dolnych powstał w II połowie XIII wieku, a jego krzyżowo-żebrowe sklepienie w XV wieku. W dobie reformacji parafia przeszła na protestantyzm, co dotyczyło zarówno napływowych Niemców, jak i autochtonicznych Słowian. Świątynia należy do najstarszych zachowanych obiektów sakralnych na Łużycach.

Kościół św. Antoniego Padewskiego w Lipinkach Łużyckich

Gotycki kościół w Lipinkach pochodzi z XIV w.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Drożkowie

Wczesnogotycki kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Drożkowie wybudowano z kamienia polnego w II poł. XIII w.

Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Bieniowie

W Bieniowie znajduje się wczesnogotycki kościół z poł. XIV w. zbudowany z kamieni polnych

Kościół Krzyża Świętego w Biedrzychowicach Dolnych

W Biedrzychowicach Dolnych znajduje się późnoromański kościół z pierwszej połowy XIII w. zbudowany z kamieni polnych, Do kościoła dobudowano w XVII w. murowano-szachulcową dzwonnicę-bramę.

Kuchnia regionalna

Typowe dania kuchni polskiej można spróbować w restauracji Lew znajdującej się w centrum Żar. Do wybory mamy tu tradycyjne zupy – rosół, pomidorową, oraz dania  główne – pierogi policzki wołowe i kaczkę. Na deser polecamy szarlotkę z lodami ze „Lwa”.

Pożyteczne informacje

• Restauracja Lew, ul. Osadników Wojskowych 52-53, Żary

Zaplanuj wycieczkę