Archikolegiata w Tumie – Pomnik Historii
We włościach diabła Boruty
Szczypta historii
Łęczyca to jedno z najstarszych miejscowości w Polsce, wspomina o niej Gal Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116. Łęczyca dawniej była stolicą Księstwa łęczyckiego, a od XIV do XVIII wieku stolicą województwa łęczyckiego. Tereny te przynależą do Polski przez 931 lat.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200448-1024x683.jpg)
Stara Łęczyca – Tum
Pierwszy gród plemienny powstał pod koniec VIII wieku na prawym brzegu Bzury, na terenie obecnej miejscowości Tum. W II poł. X wieku gród rozbudowano budując wały o wysokości 5,5 metra. Gród funkcjonował do I poł. XIV w. W XI i XII wieku był to najważniejszy gród prowincji usadowiony w Pradolinie Wisły- Warty na trasie z Poznania na Mazowsze. Gród jest teraz częściowo zrekonstruowany i udostępniony do zwiedzania (ścieżka ze skansenu).
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200363-1024x683.jpg)
Rolę Łęczycy podniosła budowa w sąsiedztwie grodu w XI w. opactwa benedyktyńskiego prawdopodobnie z fundacji Kazimierza Odnowiciela. Około roku 1140 opactwo zostało przeniesione do Mogilna, zaś klasztor rozebrany, a na jego miejscu zbudowano wspaniałą romańską kolegiatę.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/1280px-Tum_-_Kolegiata_01-1024x768.jpg)
Archikolegiata w Tumie – Pomnik Historii
Dzisiejsza nazwa wsi, a także cała jej historia od połowy wieku XII, wiąże się ściśle z tumem, jak dawniej nazywano katedrę lub kolegiatę. Arcybiskup gnieźnieński Jakub ze Żnina w 1141 r. rozpoczął na miejscu dawnego opactwa budowę kolegiaty łęczyckiej. Arcybiskup Janik konsekrował świątynię w 1161 r.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/SM_Tum_kolegiata_ID_612614-1024x682.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200325-1024x731.jpg)
W archikolegiacie odbyło się kilkadziesiąt synodów kościelnych, uznawanych za pierwsze polskie sejmy.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/Matejko_Sejm_w_Leczycy_1182.jpg)
Kościół był siedzibą arcybiskupów do XVIII w. i pozostawał pod opieką królów polskich. W 1967 r. prymas Wyszyński i arcybiskup Wojtyła w Archikolegiacie Łęczyckiej w Tumie prowadzili uroczystości kończące Milenium Polski. W Tumie znajdują się obecnie relikwie Św. Wojciecha.
Kolegiata w Tumie jest obecnie największym kościołem romańskim w Polsce. W XVI w. do kolegiaty dobudowano renesansową kruchtę. Kolegiata w 1939 r. spłonęła podczas walk z hitlerowcami w czasie Bitwy nad Bzurą. Po 1947 r. świątynia została odbudowana i przekształcona (m.in. strop żelbetowy) po 1947 r. wg architektonicznego projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza. Prace trwały wiele lat, zakończono je w 1962 r. Żelbetowy strop zakryto w 2003 r. stropem drewnianym.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200351-773x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/20221002_115355-768x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/800px-Tum_-_Kolegiata_02-768x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200335-1024x683.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/1_Gora_Swietej_Malgorzaty_Kolegiata_w_Tumie-1024x683.jpg)
Archikolegiata Łęczycka w Tumie posiada wspaniały romański tympanon i romańskie freski.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200327-703x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/612614_Klasztor_w_Tumie_10-1024x681.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200337-683x1024.jpg)
Nowa Łęczyca stolicą Księstwa łęczyckiego.
Pierwszy raz ziemia łęczycka istniała jako samodzielny byt polityczny w pierwszych latach rozbicia dzielnicowego (w latach 1138–1144), gdy rządziła nim wdowa po Bolesławie III Krzywoustym, Salomea z Bergu (Łęczyca była wtedy stolicą tzw. oprawy wdowiej). Doniosłe znaczenie dla losów miasta miała budowa w latach 1149–1161 kolegiaty NMP i św. Aleksego (w Tumie), która stała się miejscem zjazdów książęcych i synodów kościelnych metropolii gnieźnieńskiej i w której odbyły się pierwsze polskie sejmy.
Po objęciu władzy nad tym terenem w 1228 lub 1229 roku przez Konrada I mazowieckiego kasztelanie łęczycka, sieradzka, spicymierska i wolborska weszły w skład wydzielonego przez niego w 1231 roku księstwa łęczyckiego, które przyłączył do Mazowsza. Po śmierci Konrada w 1247 roku jego drugi syn, Kazimierz I kujawski, objął księstwo łęczyckie, które do 1299 roku znajdowało się w rękach jego kolejnych synów.
W 1264 r. Kazimierz I podzielił ziemię łęczycką na Księstwo łęczyckie i Księstwo sieradzkie. Księstwo sieradzkie objął jego syn Leszek Czarny. Łęczyca stała się stolicą Księstwa łęczyckiego. W tym też czasie nadano Łęczycy prawa miejskie (ok. 1267 r.), ale lokacja miasta nastąpiła na zachodnim (lewym) brzegu Bzury. Po śmierci Kazimierza I w 1267 r. Księstwo łęczyckie przejął jego czwarty syn Kazimierz II Łęczycki. Łęczycę otoczono murami miejskimi z wieżami, czego pozostałością jest baszta obronna, obecnie dzwonnica kościoła św. Andrzeja z XIV w.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/Sredniowieczna_wieza_obronna_w_Leczycy.-686x1024.jpg)
W 1289 r. Kazimierz II, razem z bratem Władysławem Łokietkiem wsparł kampanię krakowską księcia płockiego Bolesława II. Wspólne siły płocko-brzesko-łęczyckie pokonały 26 lutego 1289 r. oddziały śląskie dowodzone przez Henryka III Głogowczyka, Bolka Opolskiego i Przemka Ściniawskiego w bitwie pod Siewierzem. Kazimierz II Łęczycki zginął w bitwie pod Trojanowem w 1294 r. rozegranej na brzegu rzeki Bzury, podczas pościgu za oddziałem litewskim księcia Witenesa uchodzącym po napadzie na Łęczycę. Kazimierz nie był żonaty i nie pozostawił potomstwa, a jego księstwo przejął Władysław Łokietek. W 1352 r. Kazimierz Wielki włączył Księstwo łęczyckie do Polski po śmierci ostatniego księcia łęczyckiego Władysława Dobrzyńskiego. Odtąd Łęczyca była już tylko stolicą województwa łęczyckiego (aż do rozbiorów).
Zamek królewski w Łęczycy
Zamek został wzniesiony po roku 1345 przez króla Kazimierza Wielkiego w porozumieniu z księciem łęczyckim Władysławem Garbatym. Zamek stanął na sztucznym wzniesieniu otoczonym fosą, która zasilana była wodami przepływającej niedaleko rzeki Bzury. Niemal w całości został zbudowany z czerwonej cegły, osadzony na kamiennych fundamentach. Zamek pełnił rolę rezydencji królewskiej Kazimierza Wielkiego, pod nieobecność którego był siedzibą starosty łęczyckiego. W roku 1406 został spalony przez Krzyżaków, lecz po niedługim czasie udało się go odbudować, gdyż już w 1409 roku zjawił się tu sam Władysław Jagiełło, by wziąć udział w naradzie, na której podejmowano decyzje w związku ze zbliżającą się wielką wojną z zakonem krzyżackim. Około 1563 roku podskarbi koronny, a zarazem starosta łęczycki, Jan Lutomirski, dobudował do wieży bramnej nowy budynek mieszkalny, zwany „Domem Nowym”. Na zamku mieści się obecnie Muzeum w Łęczycy.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200397-1024x683.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200407-683x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200425-1024x683.jpg)
Ponoć w lochach łęczyckiego zamku mieszka diabeł Boruta i pilnuje zdeponowanych skrzyń ze złotem. Boruta został podstępem wykorzystany przy budowie archikolegiaty w Tumie. Na ścianie jednej z wież można zobaczyć odciśnięte ślady łapy diabła Boruty.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200431-1024x683.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/20221002_125739-1024x768.jpg)
Kościół farny św. Andrzeja Apostoła
Pierwszy drewniany kościół łęczycki był dwukrotnie spalony przez Krzyżaków – w 1331 i 1406 r. W 1425 r. został odbudowany jako murowany w stylu gotyckim.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/Kosciol_sw._Andrzeja_-_panoramio_2-1024x750.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/Saint_Andrew_church_in_Leczyca_-_01-768x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/Saint_Andrew_church_in_Leczyca_-_Interior_-_05-768x1024.jpg)
W nawie południowej znajduje się kaplica Szczawińskich (Jakub Szczawiński, herbu Prawdzic, był wojewodą brzesko-kujawskim). W ołtarzu znajduje namalowany na blasze obraz Matki Bożej Szkaplerznej, zwanej Księżną Łęczycką, a w zwieńczeniu obraz św. Walentego.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/Saint_Andrew_church_in_Leczyca_-_Interior_-_02-768x1024.jpg)
Łęczyca stolicą województwa łęczyckiego – zespół klasztorny Bernardynów
Z czasów I Rzeczpospolitej mamy w Łęczycy zespół klasztorny Bernardynów. Bernardyni w 1643 r. wznieśli przy Bramie Poznańskiej jednonawowy kościół. Obecna szata wnętrza pochodzi z przełomu XVII-XVIII w. Twórcą polichromii był brat Walenty Żebrowski. Wnętrze kościoła, urządzone w duchu teatrum sacrum, jest jednym z piękniejszych w Polsce.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/Kosciol_pw._Niepokalanego_Poczecia_NMP_-_panoramio_1-1024x751.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200526-683x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200529-1024x667.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/Monastery_of_the_Immaculate_Conception_of_the_Blessed_Virgin_Mary_in_Leczyca_-_Interior_of_Church_-_07A-768x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/1280px-Monastery_of_the_Immaculate_Conception_of_the_Blessed_Virgin_Mary_in_Leczyca_-_Interior_of_Church_-_16-1024x768.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/1280px-Monastery_of_the_Immaculate_Conception_of_the_Blessed_Virgin_Mary_in_Leczyca_-_Interior_of_Church_-_17-1024x769.jpg)
Łęczyca pod zaborami i czasy współczesne
Symbolem czasów zaborów stał się dawny kościół i klasztor Dominikanów przekształcony na więzienie. W 1341 r. do murów obronnych Łęczycy została dobudowana murowana świątynia pod wezwaniem św. Dominika i piętrowy klasztor. W 1799 roku władze pruskie skasowały klasztor, natomiast w 1801 roku zamieniły go na więzienie i jednocześnie rozebrali kościół. Więzienie funkcjonowało aż do 2006 r. Jego wnętrze udostępnione jest do zwiedzania.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200514-1024x683.jpg)
Ratusz
Klasycystyczny ratusz pochodzi z końca XVIII w.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200498-1024x683.jpg)
Kościół św. Mikołaja w Tumie
Oprócz warownego dwunastowiecznego kościoła romańskiego w Tumie znajduje się mały drewniany kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja z XVIII wieku (powstał w czasie przebudowy kolegiaty).
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200322-1024x730.jpg)
Skansen wsi łęczyckiej w Kwiatkówku
Nieopodal tumskiej kolegiaty, w Kwiatkówku, znajduje się skansen wsi łęczyckiej „Łęczycka Zagroda Chłopska”. Składa się z kilku zasadniczych części: budynków architektury (domu mieszkalnego – tzw. glinianej chałupy, budynku inwentarskiego z szopą na torf, stodoły, piwnicy ziemnej, studni z żurawiem, gnojownika i ogrodzenia), elementów małej architektury (kapliczki), budynków prezentujących przemysł i rzemiosło wiejskie (wiatrak typu kozłowego, olejarnia, kuźnia) oraz obiektów towarzyszących (budynku administracyjno-ekspozycyjnego, pieca garncarskiego i chlebowego).
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200269-1024x683.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200273-1024x683.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200281-683x1024.jpg)
Ze skansenu prowadzi ścieżka turystyczna do grodziska łęczyckiego.
Bitwa nad Bzurą
Łęczyca była świadkiem walki Armii „Poznań” i „Pomorze” z Niemcami na początku września 1939 (bitwa nad Bzurą). Miasto zajęte przez niemiecką 221 Dywizję Piechoty w nocy z 14 na 15 września. Na rynku stoi pomnik poświęcony walczącym żołnierzom polskim.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200492-1024x683.jpg)
Kopalnie żelaza w Łęczycy.
W latach 1955–1992 w mieście wydobywano rudy żelaza – syderyty. Śladem po Łęczyckim Zagłębiu Rud Żelaza jest wieża szybowa odwiertu „Łęczyca I” (na południe od rynku). Obecnie chodniki kopalni są zalane. Wieża szybowa stanowi obecnie ujęcie wody pitnej.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/46.-Szyb-bylych-Leczyckich-Zakladow-Gorniczych-foto.-P.-Marynowski.jpg)
Góra Świętej Małgorzaty
We wsi Góra Świętej Małgorzaty znajduje się malownicze wzniesienie (136 m n.p.m.), dochodzące do 30 m wysokości względnej, położone na równinie pradoliny rzecznej. Góra jest pochodzenia polodowcowego; liczne odsłonięcia skał na zboczu pozwalają obejrzeć budowę geologiczną terenu. Na szczycie wzgórza stoi gotycki kościół, którego pierwowzór został zniszczony w wyniku przebudowy w XIX w. w stylu klasycystycznym. Pierwotna świątynia została wzniesiona w XII w. w stylu romańskim, czego pozostałością są fragmenty murów.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200392a-694x1024.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200372-1024x870.jpg)
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/20221002_132920-768x1024.jpg)
Kuchnia regionalna
Na posiłek zapraszamy do naleśnikarni „Nasz Naleśnik” mieszczącej się w Rynku. Mamy do wyboru wiele naleśników wytrawnych z warzywami, szynką, salami, kurczakiem, pieczarkami, tuńczykiem, serami lub też naleśniki na słodko z dżemem, owocami, nutellą i twarożkiem. Ponadto mamy smoothies, sałatki, krokiety i pancakes.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200507-1024x683.jpg)
Na kawę i pyszne ciasta warto wpaść do kawiarni Niebieskie Migdały znajdującej się tuż przy Rynku.
![](https://smakipolski.pl/wp-content/uploads/2022/10/P1200534-1024x806.jpg)
Pożyteczne informacje
- Nasz Naleśnik, Plac T. Kościuszki 8, Łęczyca
- Cukiernia Niebieskie Migdały, ul. Poznańska 6, Łęczyca
Zaplanuj wycieczkę