Bazylika w Strzegomiu – Pomnik Historii
Szczypta historii
Strzegom leży na Śląsku, na terenach, które od czasów Mieszka I należały do Polski, a później przez wiele lat były w posiadaniu śląskich Piastów w obrębie Księstwa świdnicko-jaworskiego. Praktycznie wszystkie zabytki Strzegomia pochodzą z czasów piastowskich.
Wdowa po poległym w 1241 w bitwie pod Legnicą Henryku Pobożnym, księżna Anna, lokowała tu w 1242 r. miasto na prawie niemieckim. W 1291 roku miasto znalazło się w nowo powstałym księstwie świdnicko-jaworskim, którym rządził Bolko I. Z jego polecenia w latach 1291–1299 wokół miasta wzniesiono mury obronne. W latach 1301–1308 „panią na Strzegomiu” była księżna Beatrycze Brandenburska, wdowa po księciu Bolku I Surowym (która sprawowała regencyjne rządy w księstwie w imieniu małoletnich synów), która w 1305 ufundowała na zamku kaplicę NMP i św. Krzyża. Na zamku książęcym w Strzegomiu często przebywali książę świdnicki Bernard i jego żona (od ok. 1310 r.) Kunegunda Łokietkówna (córka króla Polski Władysława I Łokietka, siostra króla Polski Kazimierza III Wielkiego), która w latach 1326–1329 była tytułowana „panią na Strzegomiu”. W latach 1326–1346 księstwem świdnickim, a od 1346 r. do 1369 r. księstwem świdnicko-jaworskim rządził (rezydując też czasowo na zamku książęcym w Strzegomiu) książę Bolko II Mały. Opowiadał się on za ponownym przyłączeniem całego Śląska do Polski i dlatego wspierał swojego wuja króla Polski Kazimierza III Wielkiego w jego staraniach o Śląsk. W latach 1369–1392 regencyjne rządy w księstwie świdnicko-jaworskim sprawowała wdowa po Bolku II Małym księżna Agnieszka (z austriackiego rodu Habsburgów), która również była tytułowana „panią na Strzegomiu”. Po jej śmierci w 1392 r. Strzegom wraz z całym księstwem świdnicko-jaworskim przeszedł pod panowanie czeskie. Bezpotomna śmierć króla czeskiego Ludwika II Jagiellończyka w 1526 roku spowodowała, iż Czechy, a także Strzegom dostały się pod panowanie Habsburgów. Miasto uległo zniszczeniu na skutek wojny trzydziestoletniej – zamek popadł w ruinę, a z 3 tysięcy mieszkańców zostało zaledwie 400. W wyniku I wojny śląskiej Prus z Austrią (od 1742 r.) Strzegom znalazł się pod panowaniem Prus, a później Niemiec. Łącznie region ten przynależał do Polski przez 393 lata (do Prus i Niemiec przez 203 lata).
Masyw Strzegomski
300 milionów temu na przełomie karbonu i permu ruchy górotwórcze spowodowały powstanie granitowego masywu Strzegom-Sobótka. Granity strzegomskie odznaczają się jednorodną pełnokrystaliczną strukturą oraz charakteryzują się doskonałymi parametrami wytrzymałościowymi. Były one od wieków eksploatowane w licznych kamieniołomach. W 2018 r. wydobyto w nich blisko 5,5 mln ton granitu, co stanowi ok. połowy tego surowca wydobytego w Polsce. Z granitu strzegomskiego zrobiona jest m.in. kolumna Zygmunta w Warszawie.
Bazylika Mniejsza św. Piotra i Pawła
Po okresie wypraw krzyżowych zakony szpitalne, w tym Joannici zaczęli prowadzić szeroką działalność na terenie Europy. W roku 1180 r. otrzymali Strzegom. Joannici przy wsparciu książąt świdnickich zbudowali w XII-XIV w. olbrzymi gotycki kościół (o długości ok. 80 m). Świątynia była budowana z lokalnie dostępnych surowców – łamanego granitu, bazaltu oraz piaskowca użytego do elementów dekoracyjnych takich jak portale. Bazylika górująca nad Strzegomiem jest uważana za jeden z największych i najpiękniejszych w Polsce kościołów i ma status Pomnika Historii.
Bazylika św. Piotra i Pawła w Strzegomiu by Lzur. Own work, CC BY-SA 3.0
Na wieży bazyliki znajduje dzwon kościelny pochodzący z 1318 roku, który jest uważany za najstarszy z wciąż bijących dzwonów w Polsce.
Kościół św. Barbary
Ciekawym obiektem w Strzegomiu jest gotycki kościół św. Barbary. Była to najstarsza w Polsce synagoga z poł. XIV w. Wymurowano ją z kamienia łamanego. W 1454 r. żydów strzegomskich wypędzono z miasta, a synagogę przekształcono w kościół.
Kościół św. Antoniego
W dawnej kaplicy obronnej znajdującej się w linii murów obronnych znajduje się kościół pomocniczy św. Antoniego.
Mury obronne
Mury obronne w Strzegomiu z basztami i wieżami powstały pod koniec XIII w.
Kuchnia regionalna
Na posiłek wybraliśmy się do restauracji Szafir na samym rynku Strzegomia. Polecamy rosół z kołdunami, pierogi górala, pierogi ruskie, placek po węgiersku.
Praktyczne informacje
- Restauracja Szafir, ul. Rynek 39, Strzegom
Zaplanuj wycieczkę