Szczypta historii

Region jarosławski razem z resztą Grodów Czerwieńskich wchodziły w skład Państwa Mieszka I. W roku 981 zostały opanowane przez Włodzimierza I Wielkiego, księcia staroruskiego, następnie odzyskane w roku 1018 przez Bolesława I Chrobrego, a w roku 1031 przejęte przez księcia kijowskiego Jarosława I Mądrego. W roku 1340 zgodnie z testamentem piastowskiego księcia Bolesława Jerzego II, będącego po kądzieli potomkiem Jarosława Mądrego, księstwo Halickie wraz z Jarosławiem zajęte zostało przez Kazimierza Wielkiego. Lokacja miasta nastąpiła w 1375 r. W 1387 królowa Jadwiga podarowała miasto Janowi Tarnowskiemu herbu Leliwa. Jego syn Spytek przyjął nazwisko Jarosławski. W XVI w. Jarosław przejęli Odrowążowie (poprzez ożenek). Potem kolejno właścicielami miasta byli Sieniawscy, Zamojscy, Wiśniowieccy, Koniecpolscy, Sobiescy, Sieniawscy, Sanguszkowie i Czartoryscy. Z rąk Czartoryskich miasto wykupiło się w drugiej połowie XIX w.

Opactwo benedyktynek z murami obronnymi w Jarosławiu by Pko – Own work, CC BY-SA 4.0

W latach 1772–1918 miejscowość znajdowała pod zaborem austriackim. Rejon Jarosławia znajduje się w Polsce przez 553 lata.

Kolegiata Bożego Ciała w Jarosławiu

Kolegiata Bożego Ciała to dawny kościół jezuitów św. Jana Chrzciciela. Został zbudowany z fundacji Zofii Odrowąż Tarnowskiej w 1594 roku, przy organizacyjnej pomocy Piotra Skargi. Jest to obecnie najstarszy pojezuicki kościół w Polsce. W swojej renesansowej architekturze świątynia nawiązywała pierwotnie do kościoła Il Gesù w Rzymie.

Kolegiata Bożego Ciała by Kroton – Own work, CC BY-SA 3.0 pl
Kolegiata Bożego Ciała by Michał Bulsa – Own work, CC BY-SA 4.0
Sklepienie i kopuła Autorstwa Bazie – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl
Kolegiata Bożego Ciała, główne wejście by Mcdrwal – Own work, CC BY-SA 4.0

Klasztor oo. dominikanów, bazylika MB Bolesnej

W 1381 r. na polnej gruszy grupa pasterzy znalazła figurę Matki Boskiej w wizerunku Piety. Postawiono tu drewnianą kapliczkę, w miejsce której w 1421 zbudowano murowany kościół gotycki. W 1629 został on przekazany jezuitom, którzy przy kościele zbudowali kolegium zamiejskie z nowicjatem. Jezuici przebywali tutaj do momentu skasowania ich zakonu w 1773 r. Cztery lata później przybyli oo. dominikanie (sprowadzeni z Bochni po pożarze ich klasztoru i kościoła), którzy prowadzą działalność duszpasterską do chwili obecnej.

Kościół oo. dominikanów, mury obronne, fot. Bartosz Podubny, NID, CC BY-SA-NC 3.0
Bazylika MB Bolesnej by pl.wiki: Wp – Praca własna, CC BY-SA 3.0
Bazylika MB Bolesnej by Michał Bulsa – Own work, CC BY-SA 4.0
Kościół oo. dominikanów, rzeźba Matki Bożej Bolesnej z ołtarza głównego, fot. Jadwiga Stęchły, NID, CC BY-SA-NC 3.0

Wnętrze bazyliki MB Bolesnej by Michał Bulsa – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Kościół Trójcy Przenajświętszej i klasztor oo. franciszkanów

Świątynię ufundowali mieszczanie jarosławscy. Kościół został wybudowany w latach 1710-1716 przez Martyna z Kęt według projektu Tomasza Belottiego. Ma układ typowy dla budownictwa klasztornego reformatów, na rzucie czworoboku z wirydarzem pośrodku i placem przykościelnym obwiedzionym murem ze stacjami Męki Pańskiej. Na ołtarzu głównym znajduje się słynący łaskami krucyfiks Chrystusa Ukrzyżowanego. Na placu przyklasztornym znajduje się grota z wizerunkiem Matki Bożej z Lourdes wybudowana w 1974 r.

Kościół Trójcy Przenajświętszej by Mcdrwal – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Kościół św. Ducha, dawny kościół ewangelicki

Kościół św. Ducha to dawny kościół szpitalny związany z fundacją ubogich z 1462 roku. Obecny kościół został zbudowany na miejscu drewnianego w 1690 r., budowniczym był prawdopodobnie Jan Michał Link. Otwory strzelnicze pod okapem nasuwają przypuszczenia, iż kościół ten mógł być związany z systemem obronnym miasta zrealizowanym przez Jana III Sobieskiego w 1690 roku. W latach 1796–1945 funkcjonował jako świątynia ewangelicka.

Kościół Świętego Ducha by pl.wiki: Wp – Praca w³asna, CC BY-SA 3.0

Kościół św. Mikołaja i Stanisława biskupa

Kościół rektoralny św. Mikołaja i Stanisława biskupa został zbudowany w 1624 r. Cały zespół klasztorny został opasany murami z 8 basztami i wieżą bramną, zachowanymi do dzisiaj. W 1782 roku na mocy reform józefińskich władze zaboru austriackiego skasowały opactwo benedyktynek. Kościół zamieniony został na magazyn, a klasztor na koszary. Wspaniałe wyposażenie kościoła i majątek klasztorny uległy konfiskacie. W lipcu 1944 wycofujący się Niemcy podpalili zabudowania klasztorne. Z dawnego wystroju wnętrza zachowała się jedynie bardzo bogata dekoracja sztukatorska. Obecny ołtarz główny pochodzi z dawnego kościoła jezuitów (ob. archikatedra greckokatolicka) w Przemyślu. W 1990 roku władze Jarosławia zwróciły klasztor benedyktynkom.

Kościół rektoralny św. Mikołaja by Pko (mod.:JaroslawMSBM2.jpg):, CC BY-SA 3.0 pl
Widok klasztoru i kościoła od strony północno-zachodniej by pl.wiki: Wp – Own work, CC BY-SA 3.0
Kościół rektoralny św. Mikołaja by Pko – Praca własna, CC BY-SA 4.0

W głównym wejściu, znajdującym się w elewacji południowej, znajduje się wczesnobarokowy portal z 1621 r.

Portal główny w elewacji południowej by Mcdrwal – Praca własna, CC BY 3.0

Cerkiew konkatedralna Przemienienia Pańskiego w Jarosławiu

Cerkiew Przemienienia Pańskiego to świątynia greckokatolicka wybudowana w latach 1717-1747, Jest głównym ośrodkiem pielgrzymkowym polskich unitów.

Cerkiew Przemienienia Pańskiego by Kroton – Own work, CC BY-SA 3.0 pl
Cerkiew konkatedralna pw. Przemienienia Pańskiego by Kroton – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl
Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego by Michał Bulsa – Own work, CC BY-SA 4.0

W cerkwi znajduje się słynąca łaskami ikona Matki Boskiej Jarosławskiej, zwana Bramą Miłosierdzia. W 1996 roku legat papieża Jana Pawła II, Achille Silvestrini dokonał jej koronacji koronami papieskimi.

Ikona Matki Boskiej Jarosławskiej, zwana Bramą Miłosierdzia by Bogdan Kosar – Own work, CC BY-SA 4.0

Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Jarosławiu

Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny została wybudowana w połowie XVII w. W 1789 została zamieniona przez Austriaków na arsenał. Odnowiona kaplica należy obecnie do Kościoła rzymskokatolickiego. We wnętrzu znajduje XVIII-wieczna polichromia ze scenami religijnymi oraz portretami świętych i doktorów kościoła wschodniego.

Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny

Synagogi w Jarosławiu

Synagoga Duża została zbudowana w 1811 r. po pożarze starej bożnicy. Podczas II wojny światowej Niemcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi. Po zakończeniu wojny przez wiele lat stała opuszczona.

Duża Synagoga by Wojciech Pysz – Praca własna, CC BY-SA 3.0

Synagoga Mała została zbudowana w 1900 roku (obok „Dużej”). Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali wnętrze synagogi. W latach 1969-1973 przeprowadzono remont budynku z przeznaczeniem na Pracownie Konserwacji Dzieł Sztuki. Synagoga zachowała wystrój zewnętrzny, m.in. charakterystyczne półokragle zakończone okna oraz znajdujące się na ścianie szczytowej dekoracja w kształcie tablic dekalogu.

Synagoga Mała by Hiuppo – Praca własna, CC BY-SA 2.5

Ratusz w Jarosławiu

Ratusz w Jarosławiu – budynek pierwotnie gotycki, kilkakrotnie przebudowywany m.in. w XIX wieku w stylu neorenesansowym. Posiada wieżę zegarową i cztery kondygnacje. Mieści się pośrodku Rynku.

Ratusz w Jarosławiu by Mcdrwal – Praca własna, CC BY 3.0
Ratusz w Jarosławiu by pl.wiki: Wp – Praca własna, CC BY-SA 3.0

Kamienica Orsettich – muzeum

W renesansowej kamienicy Orsettich urządzono muzeum miejskie.

Kamienica Orsettich by Przykuta – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl

Budynek Towarzystwa Sportowego „Sokół” to obecnie Miejski Ośrodek Kultury.

Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” by Andrzej O – Own work, CC BY-SA 3.0

Zarzecze

Pałac w Zarzeczu został wybudowany w 1810 r. dla Magdaleny Morskiej z Dzieduszyckich w stylu neoklasycystycznym wraz z dodatkowymi budynkami mieszczącymi oranżerię, stajnie z powozownią, zabudowania folwarczne i administracyjne. Centralnym punktem koncepcji postanowiono uczynić dwa wzniesienia – na jednym z nich zbudowano piękny pałac wraz z rotundą w narożu, wzorowaną na Świątyni Sybilli w Puławach, na drugim zaś zamierzano ufundować kościół inspirowany na kościele de la Madeleine w Paryżu.

Pałac Morskich w Zarzeczu by Kroton, CC BY-SA 3.0 pl
Pałac w Zarzeczu by Kroton, CC BY-SA 3.0 pl

W muzeum umieszczonym w pałacu prezentowanych jest wiele mebli z oryginalnego wystroju pałacu. Sukcesywnie poddawane są renowacji przywracając wcześniejszy charakter jednej z najpiękniejszych rezydencji arystokratycznych Podkarpacia.

W Zarzeczu znajduje się neoromański kościół parafii św. Michała Archanioła z 1880 r.

Kościół św. Michała Archanioła by Kroton – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl

Pałac Czartoryskich w Pełkiniach

W 1724 r. w Pełkiniach został zbudowany pałac przez Pawła Karola Sanguszko, który wszedł w posiadanie Pełkiń przez małżeństwo z Marianną Lubomirską. W 1753 roku właścicielami Pełkiń zostali Czartoryscy z Sieniawy. Wieloczłonowy korpus pałacu z wieżyczkami, ganeczkami i tarasami utrzymany jest w eklektycznym typie szwajcarskiego zameczku. Czartoryscy rezydowali tu do 1944 roku, do reformy rolnej. Pałac został zwrócony w 2012 roku Witoldowi Czartoryskiemu.

Pałac Czartoryskich w Pełkiniach by Wp z polskiej Wikipedii

Murowana cerkiew pw. Świętego Mikołaja została zbudowana w 1909 r. przez Jadwigę Czartoryską. W 1945 roku w opuszczoną cerkiew zaadaptowano na kościół rzymskokatolicki.

Cerkiew pw. Świętego Mikołaja by Wp z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 2.5

Dwór Siemieńskich w Pawłosiowie

W XVIII wieku na murach starszego założenia powstaje w Pawłosiowie klasycystyczny dwór Wilhelma Siemieńskiego, herbu Dąbrowa, właściciel Biecza i Ropy. W 1888 roku Wilhelm Stanisław Siemieński gościł tu następcę tronu Austro-Węgier arcyksięcia Rudolfa. W tym okresie powstała tu też hodowla bydła rasy angielskiej i bogata biblioteka i kolekcja sztuki. Pałac rozbudowany na początku XX wieku, uległ całkowitemu zniszczeniu w 1915 w czasie bitwy prusko-rosyjskiej. Sam pałac nie został odbudowany, zachowała się część zabudowań, w których działa centrum integracji społecznej.

Dwór Siemieńskich w Pawłosiowie by MyName (Hiuppo) – Praca własna, CC BY-SA 2.5

Dwór w Cieszacinie Wielkim

W Cieszacinie Wielkim znajduje się zrujnowany dwór Drohojowskich z XIX w. Po II wojnie światowej w pałacyku znajdowała się siedziba NKWD.

Dwór w Cieszacinie Wielkim by C.Sz.Gab – Own work, CC BY-SA 4.0

Dwór w Boratynie

W Boratynie znajduje się dworek szlachecki z XVIII wieku, w którym mieszkał książę Lisowiecki. Obecnie mieści się w nim hotel.

Dwór w Boratynie by JoannaPyka – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl

Surochów

We wsi znajduje się cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy, obecnie kościół św. Michała Archanioła. Fundatorem budowli był książę Witold Czartoryski. Świątynia została zbudowana w 1914 r.

Kościół św. Michała (dawna cerkiew św. Paraskewy) w Surochowie by Henryk Bielamowicz – Praca własna, CC BY-SA 4.0

Kościół Wniebowzięcia NMP w Chłopicach z bizantyjską polichromią

Świątynia została wybudowana w 1763 r. na miejscu drewnianej kaplicy. Pierwotnie była to cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. W 1786 r. została zamieniona na kościół. Świątynia zachowała się w niezmienionym stanie, z wszelkimi nawarstwieniami i elementami architektonicznymi. Oryginalna bizantyjska polichromia została odrestaurowana w 1960 przez zespół krakowskich konserwatorów. Kościół posiada oryginalny XVIII-wieczny wystrój wnętrza. Wyposażenie kościoła pochodzi z czasów powstania świątyni i jest utrzymane w stylu barokowym.

Kościół Wniebowzięcia NMP w Chłopicach by Syjka – Praca własna, CC BY-SA 4.0
Kościół Wniebowzięcia NMP w Chłopicach by Jacek Daczyński – Own work, CC BY-SA 4.0
Kościół Wniebowzięcia NMP w Chłopicach, organy, polichromia by Jacek Daczyński – Own work, CC BY-SA 4.0
Dzwonnica by Henryk Bielamowicz – Own work, CC BY-SA 4.0

Kuchnia regionalna

Nieopodal Rynku w Jarosławiu znajduje się restauracja Trattoria. Zgodnie z nazwą serwowana jest tam włoska kuchnia, ale także zupy i dania główne typowo polskie.

Pożyteczne informacje

  • Restauracja Trattoria, ul. Kasztelańska 1, Jarosław

Zaplanuj wycieczkę