Szczypta historii
Region jarosławski razem z resztą Grodów Czerwieńskich wchodziły w skład Państwa Mieszka I. W roku 981 zostały opanowane przez Włodzimierza I Wielkiego, księcia staroruskiego, następnie odzyskane w roku 1018 przez Bolesława I Chrobrego, a w roku 1031 przejęte przez księcia kijowskiego Jarosława I Mądrego. W roku 1340 zgodnie z testamentem piastowskiego księcia Bolesława Jerzego II, będącego po kądzieli potomkiem Jarosława Mądrego, księstwo Halickie wraz z Jarosławiem zajęte zostało przez Kazimierza Wielkiego. Lokacja miasta nastąpiła w 1375 r. W 1387 królowa Jadwiga podarowała miasto Janowi Tarnowskiemu herbu Leliwa. Jego syn Spytek przyjął nazwisko Jarosławski. W XVI w. Jarosław przejęli Odrowążowie (poprzez ożenek). Potem kolejno właścicielami miasta byli Sieniawscy, Zamojscy, Wiśniowieccy, Koniecpolscy, Sobiescy, Sieniawscy, Sanguszkowie i Czartoryscy. Z rąk Czartoryskich miasto wykupiło się w drugiej połowie XIX w.
W latach 1772–1918 miejscowość znajdowała pod zaborem austriackim. Rejon Jarosławia znajduje się w Polsce przez 553 lata.
Kolegiata Bożego Ciała w Jarosławiu
Kolegiata Bożego Ciała to dawny kościół jezuitów św. Jana Chrzciciela. Został zbudowany z fundacji Zofii Odrowąż Tarnowskiej w 1594 roku, przy organizacyjnej pomocy Piotra Skargi. Jest to obecnie najstarszy pojezuicki kościół w Polsce. W swojej renesansowej architekturze świątynia nawiązywała pierwotnie do kościoła Il Gesù w Rzymie.
Klasztor oo. dominikanów, bazylika MB Bolesnej
W 1381 r. na polnej gruszy grupa pasterzy znalazła figurę Matki Boskiej w wizerunku Piety. Postawiono tu drewnianą kapliczkę, w miejsce której w 1421 zbudowano murowany kościół gotycki. W 1629 został on przekazany jezuitom, którzy przy kościele zbudowali kolegium zamiejskie z nowicjatem. Jezuici przebywali tutaj do momentu skasowania ich zakonu w 1773 r. Cztery lata później przybyli oo. dominikanie (sprowadzeni z Bochni po pożarze ich klasztoru i kościoła), którzy prowadzą działalność duszpasterską do chwili obecnej.
Wnętrze bazyliki MB Bolesnej by Michał Bulsa – Praca własna, CC BY-SA 4.0
Kościół Trójcy Przenajświętszej i klasztor oo. franciszkanów
Świątynię ufundowali mieszczanie jarosławscy. Kościół został wybudowany w latach 1710-1716 przez Martyna z Kęt według projektu Tomasza Belottiego. Ma układ typowy dla budownictwa klasztornego reformatów, na rzucie czworoboku z wirydarzem pośrodku i placem przykościelnym obwiedzionym murem ze stacjami Męki Pańskiej. Na ołtarzu głównym znajduje się słynący łaskami krucyfiks Chrystusa Ukrzyżowanego. Na placu przyklasztornym znajduje się grota z wizerunkiem Matki Bożej z Lourdes wybudowana w 1974 r.
Kościół św. Ducha, dawny kościół ewangelicki
Kościół św. Ducha to dawny kościół szpitalny związany z fundacją ubogich z 1462 roku. Obecny kościół został zbudowany na miejscu drewnianego w 1690 r., budowniczym był prawdopodobnie Jan Michał Link. Otwory strzelnicze pod okapem nasuwają przypuszczenia, iż kościół ten mógł być związany z systemem obronnym miasta zrealizowanym przez Jana III Sobieskiego w 1690 roku. W latach 1796–1945 funkcjonował jako świątynia ewangelicka.
Kościół św. Mikołaja i Stanisława biskupa
Kościół rektoralny św. Mikołaja i Stanisława biskupa został zbudowany w 1624 r. Cały zespół klasztorny został opasany murami z 8 basztami i wieżą bramną, zachowanymi do dzisiaj. W 1782 roku na mocy reform józefińskich władze zaboru austriackiego skasowały opactwo benedyktynek. Kościół zamieniony został na magazyn, a klasztor na koszary. Wspaniałe wyposażenie kościoła i majątek klasztorny uległy konfiskacie. W lipcu 1944 wycofujący się Niemcy podpalili zabudowania klasztorne. Z dawnego wystroju wnętrza zachowała się jedynie bardzo bogata dekoracja sztukatorska. Obecny ołtarz główny pochodzi z dawnego kościoła jezuitów (ob. archikatedra greckokatolicka) w Przemyślu. W 1990 roku władze Jarosławia zwróciły klasztor benedyktynkom.
W głównym wejściu, znajdującym się w elewacji południowej, znajduje się wczesnobarokowy portal z 1621 r.
Cerkiew konkatedralna Przemienienia Pańskiego w Jarosławiu
Cerkiew Przemienienia Pańskiego to świątynia greckokatolicka wybudowana w latach 1717-1747, Jest głównym ośrodkiem pielgrzymkowym polskich unitów.
W cerkwi znajduje się słynąca łaskami ikona Matki Boskiej Jarosławskiej, zwana Bramą Miłosierdzia. W 1996 roku legat papieża Jana Pawła II, Achille Silvestrini dokonał jej koronacji koronami papieskimi.
Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Jarosławiu
Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny została wybudowana w połowie XVII w. W 1789 została zamieniona przez Austriaków na arsenał. Odnowiona kaplica należy obecnie do Kościoła rzymskokatolickiego. We wnętrzu znajduje XVIII-wieczna polichromia ze scenami religijnymi oraz portretami świętych i doktorów kościoła wschodniego.
Synagogi w Jarosławiu
Synagoga Duża została zbudowana w 1811 r. po pożarze starej bożnicy. Podczas II wojny światowej Niemcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi. Po zakończeniu wojny przez wiele lat stała opuszczona.
Synagoga Mała została zbudowana w 1900 roku (obok „Dużej”). Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali wnętrze synagogi. W latach 1969-1973 przeprowadzono remont budynku z przeznaczeniem na Pracownie Konserwacji Dzieł Sztuki. Synagoga zachowała wystrój zewnętrzny, m.in. charakterystyczne półokragle zakończone okna oraz znajdujące się na ścianie szczytowej dekoracja w kształcie tablic dekalogu.
Ratusz w Jarosławiu
Ratusz w Jarosławiu – budynek pierwotnie gotycki, kilkakrotnie przebudowywany m.in. w XIX wieku w stylu neorenesansowym. Posiada wieżę zegarową i cztery kondygnacje. Mieści się pośrodku Rynku.
Kamienica Orsettich – muzeum
W renesansowej kamienicy Orsettich urządzono muzeum miejskie.
Budynek Towarzystwa Sportowego „Sokół” to obecnie Miejski Ośrodek Kultury.
Zarzecze
Pałac w Zarzeczu został wybudowany w 1810 r. dla Magdaleny Morskiej z Dzieduszyckich w stylu neoklasycystycznym wraz z dodatkowymi budynkami mieszczącymi oranżerię, stajnie z powozownią, zabudowania folwarczne i administracyjne. Centralnym punktem koncepcji postanowiono uczynić dwa wzniesienia – na jednym z nich zbudowano piękny pałac wraz z rotundą w narożu, wzorowaną na Świątyni Sybilli w Puławach, na drugim zaś zamierzano ufundować kościół inspirowany na kościele de la Madeleine w Paryżu.
W muzeum umieszczonym w pałacu prezentowanych jest wiele mebli z oryginalnego wystroju pałacu. Sukcesywnie poddawane są renowacji przywracając wcześniejszy charakter jednej z najpiękniejszych rezydencji arystokratycznych Podkarpacia.
W Zarzeczu znajduje się neoromański kościół parafii św. Michała Archanioła z 1880 r.
Pałac Czartoryskich w Pełkiniach
W 1724 r. w Pełkiniach został zbudowany pałac przez Pawła Karola Sanguszko, który wszedł w posiadanie Pełkiń przez małżeństwo z Marianną Lubomirską. W 1753 roku właścicielami Pełkiń zostali Czartoryscy z Sieniawy. Wieloczłonowy korpus pałacu z wieżyczkami, ganeczkami i tarasami utrzymany jest w eklektycznym typie szwajcarskiego zameczku. Czartoryscy rezydowali tu do 1944 roku, do reformy rolnej. Pałac został zwrócony w 2012 roku Witoldowi Czartoryskiemu.
Murowana cerkiew pw. Świętego Mikołaja została zbudowana w 1909 r. przez Jadwigę Czartoryską. W 1945 roku w opuszczoną cerkiew zaadaptowano na kościół rzymskokatolicki.
Dwór Siemieńskich w Pawłosiowie
W XVIII wieku na murach starszego założenia powstaje w Pawłosiowie klasycystyczny dwór Wilhelma Siemieńskiego, herbu Dąbrowa, właściciel Biecza i Ropy. W 1888 roku Wilhelm Stanisław Siemieński gościł tu następcę tronu Austro-Węgier arcyksięcia Rudolfa. W tym okresie powstała tu też hodowla bydła rasy angielskiej i bogata biblioteka i kolekcja sztuki. Pałac rozbudowany na początku XX wieku, uległ całkowitemu zniszczeniu w 1915 w czasie bitwy prusko-rosyjskiej. Sam pałac nie został odbudowany, zachowała się część zabudowań, w których działa centrum integracji społecznej.
Dwór w Cieszacinie Wielkim
W Cieszacinie Wielkim znajduje się zrujnowany dwór Drohojowskich z XIX w. Po II wojnie światowej w pałacyku znajdowała się siedziba NKWD.
Dwór w Boratynie
W Boratynie znajduje się dworek szlachecki z XVIII wieku, w którym mieszkał książę Lisowiecki. Obecnie mieści się w nim hotel.
Surochów
We wsi znajduje się cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy, obecnie kościół św. Michała Archanioła. Fundatorem budowli był książę Witold Czartoryski. Świątynia została zbudowana w 1914 r.
Kościół Wniebowzięcia NMP w Chłopicach z bizantyjską polichromią
Świątynia została wybudowana w 1763 r. na miejscu drewnianej kaplicy. Pierwotnie była to cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. W 1786 r. została zamieniona na kościół. Świątynia zachowała się w niezmienionym stanie, z wszelkimi nawarstwieniami i elementami architektonicznymi. Oryginalna bizantyjska polichromia została odrestaurowana w 1960 przez zespół krakowskich konserwatorów. Kościół posiada oryginalny XVIII-wieczny wystrój wnętrza. Wyposażenie kościoła pochodzi z czasów powstania świątyni i jest utrzymane w stylu barokowym.
Kuchnia regionalna
Nieopodal Rynku w Jarosławiu znajduje się restauracja Trattoria. Zgodnie z nazwą serwowana jest tam włoska kuchnia, ale także zupy i dania główne typowo polskie.
Pożyteczne informacje
- Restauracja Trattoria, ul. Kasztelańska 1, Jarosław
Zaplanuj wycieczkę